SAN SALVATORGEMEENSCHAP
1 september 2019
Brood en vergeving
Voorganger: Franneke Hoeks
Zondag De Cantorij o.l.v. Peter-Paul van Beekum | Piano: Marc Baghuis
OPENINGSLIED Dit huis is een huis
WELKOM
GEBED
Bron, licht, Vader, Schepper, Eeuwige, Moeder, Barmhartige
niet te vangen in een naam, ben jij altijd meer, anders dan wij ons kunnen voorstellen. En toch ben jij met ons op weg
heb jij het beste met ons voor en spoor jij ons aan tot het beste in onszelf. Geef ons heden ons dagelijks brood dat bidden wij jou in deze viering. Brood dat ons tot leven brengt. Vergeef ons onze schulden ook dat bidden wij tot jou in onze onvolkomenheid. Laat ons groeien als mensen die elkaar vergeven.
ACCLAMATIE take oh take me
1E LEZING Vrij naar Exodus 16
Eindelijk vrij. De slavernij in Egypte is niet meer dan een verschrikkelijke herinnering, en toch is het volk bang. Voor hen: niets. De Woestijn. Hoe gaan ze verder? De woestijn brengt alle soorten angst voort, alle soorten frustraties. Het ontbreekt hen aan alles. Het wachten duurt zo lang. De dagen zijn bloedheet. De nachten ijskoud. Hoe kun je onder die omstandigheden een vrij volk worden? Maar het is tijdens de doortocht van de woestijn dat ze verantwoorde-lijkheid en vrijheid leren. Het volk begint te morren tegen Mozes. Waarom volgen wij deze weg? Is het om van de honger om te komen dat je ons de woestijn in hebt geleid? Als we slaaf van Farao waren gebleven, hadden we voldoende te eten gehad. En ze dromen van de vleespotten en van het brood dat ze in Egypte hadden. Maar God hoort hen. Zij zegt tot Mozes: Heb vertrouwen. Bij zonsopgang zullen ze vlees eten. En ’s ochtends zullen ze brood hebben. Diezelfde avond overvallen duizenden kwartels het kamp. Vuur wordt gemaakt. Ze eten gebraden kwartels. De volgende ochtend schittert het zand van de woestijn als zilver. De dauw heeft de grond bedekt met fijne schupjes rijp. Wat is het vraagt het volk. Op hun angst om tekort te komen, antwoordt God met verwondering. Het is brood van JHWH. Ieder kan ervan eten, elke dag naar behoefte. Niet meer niet minder. (uit: Bijbel. De dragende verhalen. Serge Bloch& Frederic Boyer)
LIED Als god ons thuisbrengt
2E LEZING: Mattheus 18 21-34
Daarop kwam Petrus bij Jezus staan en vroeg: ‘Meester, als mijn broeder of zuster tegen mij zondigt, hoe vaak moet ik dan vergeving schenken? Tot zevenmaal toe?’ Jezus antwoordde: ‘Niet tot zevenmaal toe, zeg ik je, maar tot zeventig maal zeven. Daarom is het met het koninkrijk van de hemel als met een koning die rekenschap wilde vragen van zijn dienaren. Toen hij daarmee begonnen was, bracht men iemand bij hem die hem tienduizend talent schuldig was. Omdat hij niets kon terugbetalen, gaf zijn heer bevel dat de man samen met zijn vrouw en kinderen en alles wat hij bezat verkocht moest worden, zodat de schuld kon worden ingelost. Toen wierp de dienaar zich aan de voeten van zijn heer en smeekte hem: “Heb geduld met mij, ik zal u alles terugbetalen.” Zijn heer kreeg medelijden, hij liet hem vrij en schold hem de geleende som kwijt. Toen deze dienaar naar buiten ging, trof hij daar een van de andere dienaren, die hem honderd denarie schuldig was. Hij nam hem in een wurggreep en beet hem toe: “Betaal me alles wat je me schuldig bent!” Toen wierp deze zich voor hem neer en smeekte hem: “Heb geduld met mij, ik zal je betalen.” Maar hij wilde daar niet van weten, integendeel, hij liet hem gevangenzetten tot hij de hele schuld zou hebben afbetaald. Toen de andere dienaren begrepen wat er gebeurd was, waren ze zeer ontdaan, en gingen ze naar hun heer om hem alles te vertellen. Daarop liet zijn heer hem bij zich roepen en hij zei tegen hem: “Je bent een slechte dienaar. Heel die schuld heb ik je kwijtgescholden, omdat je me erom smeekte. Dan had jij toch zeker ook medelijden moeten hebben met die andere dienaar, zoals ik medelijden heb gehad met jou?”
ACCLAMATIE Wees hier aanwezig
OVERWEGING
Lieve mensen, wat doen wij mensen elkaar af ten toe toch aan. Onopzettelijk, onbewust, ongewild klinken woorden, landen gebaren harder, scherper en pijnlijk dan ze bedoeld waren. Dat gebeurt in families, tussen vrienden, in straten, tussen volkeren en in kerken. Het lijkt wel een soort onvolkomenheid in ons mensen. Ik geloof niet in zonde of diepe schuld, die in ons mensen verankert zit. Nee voor mij zijn mensen goed. Dat is de basis. Maar toen wij op de avond over de het Onze Vader, spraken heb ik daar ook gedeeld dat ik ons mensen ook als klungelaars zie. Ik ben een klungelaar. En ik denk – eerlijke gezegd – u ook. Met alle goede intenties, blijken we vaak brokkenpiloten en doen we anderen pijn en verdriet. Ik ben helemaal niet pessimistisch, maar ik denk meer en meer dat deze onhandigheid is soort gegevenheid is die bij mens-zijn hoort. Deze gedachte heeft niet alleen te maken met degene die iets zegt of doet, maar ook met degene die hoort of ontvangt.
Ik zou de zin ‘Vergeef ons onze schulden zoals ook wij aan anderen hun schuld vergeven’ hier vandaag in dit licht willen plaatsen. Vergeef ons onze schulden bidden we tot God. Ik vind het troostend dat vergeving niet iets is van louter menselijke maat. Dat we die vraag aan God voor leggen, maakt dat vergeving de kleinmenselijke maat te boven gaat. Vergeving is daarmee een uitdaging om boven jezelf uit te stijgen.
Toen we op de onze vader avond over deze woorden spraken werd duidelijk dat vergeven een van de ingewikkeldste en moeilijkste dingen in een mensenleven is. Misschien wel om dat vergeven gekoppeld lijkt te zijn aan vergeten. Vergeten en vergeven. Vandaag is het 80 jaar geleden dat Duitsland Polen binnenviel. Het begin van oorlog. Het begin van onbeschrijfelijk leed. De Duitse theologe Katharina von Kellenbach kwam er als 13-jarig meisje achter dat haar oom verantwoordelijk was voor de dood van 28.000 joden. Een familiegeheim waar niet over werd gesproken. Zij ging onderzoek doen naar schuld en vergeving. Uiteindelijk ging ze met joodse families naar plek waar zoveel mensen de dood vonden door haar oom. Daar erkende zij de misdaad, uitte berouw en riep op tot verzet. Niet vergeten en vergeven, maar onrecht en misstanden benoemen. Pas als verhalen vertelt, nee gehoord kunnen worden kunnen ze een plek krijgen. Sommige dingen kun je niet vergeten, mogen we ook nooit vergeten. Toch moeten we als mensen ook verder met leven, hoe moeilijk dat soms ook is. Als wat jou overkomen is, je in zijn greep houdt dan staat dit ten volle leven in de weg. Het klinkt heel simpel als ik het zo zeg, maar wat is dit moeilijk. Dit Duitse voorbeeld is groot, maar ook in ons eigen leven kennen we allemaal voorbeelden van hoe moeilijk het is om te vergeven. Soms moeten dingen ook slijten. Soms is het nodig om jezelf in de ander te verplaatsen, soms blijft het worstelen. Maar misschien dat het besef dat we klungelaars zijn ons ook ruimte kan geven. Het bewustzijn van je eigen blinde vlekken en onvolkomenheden kan ons leren anders aan te kijken tegen wat anderen ons aan doen. Ik klungel. Jij klungelt. Wij klungelen.
In de parabel van Jezus over vergeving zijn de contrasten enorm. De koning die medelijden heeft met zijn slaaf en hem zijn schulden kwijtscheldt. De dienaar die vervolgens degene die hem weer wat verschuldigd is het mes op de keel zet. Je zou toch hopen dat als jou iets goed is overkomen je daar ook dankbaar voor bent en dat doortrekt naar je eigen handelen. Dat blijkt vaak lastig omdat we denk ik vaak ook opgesloten zitten in ons eigen verhaal in onze eigen geschiedenis in onze eigen ervaring. Tot 70 maal zeven keer vergeven. Het getal zeven staat voor volheid. Tot in volheid moet je vergeven. Dat is een uitdaging en een opdracht. Steeds opnieuw zoeken naar verbinding met elkaar. Naar nieuwe kansen en mogelijkheden.
Hoe meer ik me met de tekst van dit gebed bezighoudt, hoe meer het woordje “onze” me treft. Dit gebed is ons-tekst. Onze Vader, Ons dagelijks brood, onze schuld. Dit gebed gaat niet over mij maar over ons. In onze wereld zijn er heel veel onzen.
Ik nam op de onze vader avond brood mee: biologische brood. Dat brood lag op de broodplank van mij ouders. Mijn vader maakte die 55 jaar geleden voor mijn moeder. ‘Geef ons heden ons dagelijks brood’ staat erop. Tot op de dag van vandaag maken zij hun boterhammen op deze plank. Brood. Dagelijks brood. Niet alleen voor mij, maar ook voor jou, voor jou, en voor al die andere mensen. In de woestijn redt God het Joodse volk. Brood uit de hemel. Manna. Het wordt het volk gegeven, maar er zit een opdracht bij. Neem niet meer dan je nodig hebt.
Deze zomer kwam het nieuws naar buiten dat er in 2050 hongersnood dreigt. Ook hier. Die bede om dagelijks brood wordt daarmee uiterst actueel. Een bede is voor mij niet als een soort achteroverleunen… van hé jij daar God; zorg effe dat er genoeg is. Nee deze bede gaat over de uitdaging of wij er met elkaar voor zorgen dat er brood is. Brood voor iedereen. Brood voor morgen en overmorgen. Brood dat onze aarde niet uitput.
Op de onze vader avond spraken wij over brood en deelden we wat ieder van ons broodnodig heeft om te kunnen leven. Voedsel, natuurlijk! Maar ook veiligheid, kansen, vriendschap, verbinding, liefde, vrijheid, vergeving hebben we nodig hebben om ten volle te kunnen leven. Geef ons. Vergeef ons. Hoe meer ik deze woorden lees, hoor en bid hoe meer ik ze versta als toekomstperspectief. Hemel op aarde. We leggen ze voor God neer, ja, maar het zijn voor mij beweegwoorden geworden. Woorden die ons kritisch laten kijken naar onszelf. Woorden die ons uitdagen richting die nieuwe aarde.
GELOOFSLIED De woorden die wij spraken
KLAARMAKEN TAFEL | COLLECTE | MUZIEK
VOORBEDE
Eeuwige jij die ons die nieuwe wereld wenst
zie en hoor ons, mensen in deze wereld
verdeeld in overvloed en hongerdood
gevangen in misverstanden en beperktheid
Wees hier met ons in het zoeken naar verbinding met elkaar
dat wij mensen worden die 70 maal zeven keer kunnen vergeven
acclamatie Gij die uw naam hebt uitgeroepen
Wees hier bij ons in de opdracht te zorgen voor dagelijks brood
voor mensen wereldwijd. Dat wij mensen zijn die kunnen minderen en leren leven vanuit genoeg.
acclamatie Gij die uw naam hebt uitgeroepen
Wees hier aanwezig als toekomstvisioen, als aansporing om met elkaar op weg te gaan
Voorbij het eigen gelijk.
acclamatie Gij die uw naam hebt uitgeroepen
Eeuwige, jij die ons die nieuwe wereld wenst
zie en hoor ons, mensen in deze wereld,
Soms ziek, verdrietig, bezorgd.
We schreven in dit boek en leggen onze gebeden voor jou neer. Laat ons hier denken aan alle slachtoffers van de tweede wereldoorlog.
Rond deze tafel denken we aan wie we missen, de mensen van wie we afscheid moesten nemen. Zij blijven met ons verbonden.
acclamatie Voor uw aangezicht
TAFELGEBED
Verzameld om deze tafel, danken wij Jou, God van mensen,
voor het leven ons aangereikt, voor mensen begaan met anderen, voor de rijkdom van de natuur, voor alles wat we mogen oogsten, de vruchten van de aarde, de vruchten van jouw geest: vrede, vriendelijkheid en vreugde.
Gezegend Jij, die ons oproept en aanspreekt, samen te oogsten en te delen van jouw liefde in overvloed.
Gezegend Jij, die gesproken heeft in Jezus, die leefde als mens onder mensen, die opkwam voor de verstotene, die recht deed aan elke mens, de laatste en de eerste, die zijn leven deelde tot het einde toe.
Want op de laatste avond van zijn leven, heeft Hij ons zijn lijf en ziel voor eeuwig gegeven. In het bijzijn van zijn vrienden heeft Hij brood genomen, dankte voor het brood,
brak het en deelde het aan zijn vrienden met de woorden:
‘Neem en eet van dit brood, dit is mijn leven, ik geef het aan jullie.’
Ook nam Hij een beker, sprak een dankgebed, en zei tot zijn vrienden: ‘Drink hieruit en proef van mijn liefde, zodat mijn vreugde in jou zal zijn en haar volheid bereikt. Heb elkaar lief, zoals ik jou heb liefgehad.
Zo heeft Hij zich aan ons gegeven, als levend brood.
Zo leeft Hij in ons midden, als Gods woord.
Zo wordt zijn droom onze droom een visioen van vrede,
een visioen van gerechtigheid voor elke mens hier op aarde.
In die Geest gaan wij op weg, om te werken aan , vrijheid en vertrouwen, vreugde en vrede voor iedereen, in verbondenheid met elkaar, in verbonden met Jezus
en zo verbonden met Jouw vredelievende nabijheid.
Daarom willen wij zingen, woorden van vrede, woorden van toekomst. ONZE VADER GEZONGEN
VREDESWENS
VREDESLIED Eeuwige, onzienlijke
BREKEN EN DELEN
LIED May the road rise to meet you
GEBED
MEDEDELINGEN
SLOTGEDACHTE De draad
Een oude rabbi vertelde: ‘Ieder mens is met God verbonden door een draad. Telkens als iemand een fout maakt, breekt de draad. Maar als men spijt heeft van zijn fout dan maakt God de draad weer heel met een knoop. Daardoor wordt de draad wel korter van voordien. En komt de mens die fout handelde dus een beetje dichter bij God! Zo komen mensen van fout tot spijt, van knoop tot knoop steeds dichter bij God. Zelfs zonden zijn dus nog ergens goed voor’.
ZEGENWENS
Mogen wij voor elkaar een zegen zijn,
bij alles wat ons te doen staat,
alles wat we beleven mogen,
alles wat ons overkomt.
Mogen wij voor elkaar een zegen zijn,
in het leven dat we samen delen,
zo kwetsbaar als het is.
Mogen wij vandaag
voor elkaar een zegen zijn,
in ons verschillen en ons gelijken.
Dan zal God ons zegenen in Zijn Naam:
Vader/Moeder, Zoon en heilige Geest.
Amen.
SLOTLIED Ik zal in mijn huis niet wonen