San Salvatorgemeenschap 10 jan 2016
Thema: Een nieuw begin.
Voorganger: Ed Andriessen
Muzikale ondersteuning: Melodiek
Openingslied za: De geest des heren –
zo: Licht dat ons aanstoot
Inleiding en welkom
Ons leven is een vat vol keuzes. Keuzes, die op meerdere momenten in ons leven een nieuw begin inleiden. Veelal worden deze gemarkeerd met een passend ritueel. Een ritueel dat ons helpt los te laten wat is geweest en te omarmen wat er komt. Tevens helpt zo’n ritueel ons om de herinnering aan deze voor ons zo belangrijke momenten vast te houden. De doop van Jezus door Johannes, welk verhaal we vandaag zullen lezen, was zeker zo’n moment.
Toen ik dit verhaal uit het evangelie van Lucas weer eens las ter voorbereiding op deze viering werd het gekruist door het verhaal van Besan, een Syrische vluchtelinge. Ook voor haar was er sprake van een nieuw begin. Ik heb geprobeerd beide verhalen in elkaars verband te zien en wil dat graag met jullie delen.
Maar laten we eerst even tot rust komen in onszelf en openen met een gebed.
Openingsgebed
Eeuwige,
U was er al voor wij bestonden,
wees voor ons een bron van levend water.
Water dat leven geeft, bezielt en sprankelt;
dat ons doet groeien en toekomst geeft.
Wees een bron die nooit uitgeput raakt
opdat we steeds opnieuw mogen beginnen
waar de hopeloosheid en de dood
het dreigen te winnen van het leven.
Amen
Lied: Gij hart, gij bron van leven
Eerste lezing: Lucas 3; 7-16, 21-22
Johannes zei tegen de mensen die massaal uitliepen om zich door hem te laten dopen: “Addergebroed, wie heeft jullie wijsgemaakt dat je veilig bent voor het komende oordeel? Breng vruchten voort die een nieuw leven waardig zijn, en zeg niet meteen bij jezelf: “Wij hebben Abraham als vader, Want ik zeg jullie: “God kan uit deze stenen kinderen van Abraham verwekken! Ja, de bijl ligt al aan de wortel van de boom: iedere boom die geen goede vruchten draagt, wordt omgehakt en in het vuur geworpen.”
De mensen vroegen hem: “Wat moeten wij dan doen?” Hij antwoordde: “Wie twee stel ondergoed heeft moet delen met wie er geen heeft, en wie eten heeft moet hetzelfde doen. Er kwamen ook tollenaars om zich te laten dopen, en die vroegen hem: “Meester, wat moeten wij doen?” Hij zei tegen hen: “Vorder niet meer dan wat jullie is opgedragen.” Ook soldaten kwamen hem vragen: “En wij, wat moeten wij doen?” tegen hen zei hij: “jullie mogen niemand afpersen en je ook niet laten omkopen, neem genoegen met je soldij.”
Het volk was vol verwachting, en allen vroegen zich af of Johannes misschien de Messias was, maar Johannes zei tegen hen: “Ik doop jullie misschien met water, maar er komt iemand die meer vermag dan ik; ik ben zelfs niet goed genoeg om de riem van zijn sandalen los te maken. Hij zal u dopen met de heilige Geest en met vuur.
Heel het volk liet zich dopen, en toen ook Jezus was gedoopt en hij aan het bidden was, werd de hemel geopend en daalde de heilige Geest in de gedaante van een duif op hem neer, en er klonk een stem uit de hemel: “Jij bent mijn geliefde Zoon, in jou vind ik vreugde.”
Acclamatie za: Oren en ogen – zo: Leven weet wegen uit de diepte
Tweede lezing: Uit een interview met Besan; bron= www.Vluchtelingenwerk.nl
Besan (26) was in Syrië een getalenteerde journalist. Ze versloeg in het geheim de Syrische revolutie. Maar toen de overheid een collega oppakte en vermoordde, vluchtte ze naar Egypte. Toen het ook daar te gevaarlijk werd, zag ze geen andere mogelijkheid dan op een overvolle boot de Middellandse Zee over te steken. Ze overleefde een helse overtocht en woont sinds een jaar in Nederland.
Over de verschrikkingen tijdens die zeven dagen durende overtocht, gaf Besan al interviews aan het ‘Haarlems Dagblad’ en voor de camera van ‘EenVandaag’. Als wij haar vragen vooral te vertellen over haar leven nu, is ze blij. ‘Liever niet nóg een keer mijn vluchtverhaal’, zegt Besan. ‘Ik ben dankbaar dat ik nog leef en in Nederland woon. Maar ook hier voer je als vluchteling een dagelijkse strijd: de strijd om een nieuwe identiteit te vinden. Want als vluchteling raak je die kwijt.’
‘In Syrië had ik een plaats in de samenleving, hier ben ik een van de duizenden vluchtelingen. Je verliest iets wezenlijks van jezelf. Het afgelopen jaar zei ik dagelijks tegen mezelf: je bent een journalist’. Maar de realiteit is dat ik buiten het Arabische taalgebied geen toekomst heb als journalist. Wat ik daar heb opgebouwd heeft hier geen betekenis. Ik moet op nul beginnen. Gelukkig krijg ik hulp van VluchtelingenWerk. Sinds ik woonruimte heb in Haarlem, zoek ik de vrijwilligers vaak op: voor het invullen van verzekeringspapieren of mijn huurcontract. Maar ook voor hulp bij het leren van de Nederlandse taal.’
‘Het is een misverstand dat mensen uit Syrië graag naar Europa willen. Als je écht vreest voor je leven, wil je maar een ding: overleven. Het maakt niet uit waar. Mensen die zeggen dat Nederland geen asielzoekers moet opnemen, maakten me eerst boos. Nu denk ik: het is jouw land, het is jouw recht om zo te denken. Aan de andere kant: hoe kun je nee zeggen als je iemand in levensgevaar kunt helpen?’
‘In Syrië woonde ik in een klein dorp bij Damascus. Met beleefde, vriendelijke mensen en schone straten. De mensen die ik kende waren goed opgeleid. Haarlem doet me soms denken aan ons dorp. Maar het land dat ik achterliet bestaat niet meer. Als ik ooit terug kan, kom ik in een heel andere samenleving.’
‘Ik huil nog veel, denkend aan alles wat ik ben verloren. Maar dan kijk ik om me heen: ik ben in een veilig land, er is overal voedsel. In Syrië is niemand veilig, er worden elke dag mensen doodgeschoten. Dan besef ik ook hoeveel geluk ik heb.’
Lied: Een mens te zijn op aarde
Overweging
Voor mij staat de doop van Jezus voor de dag waarop hij afscheid neemt van het leven dat hij tot dan geleefd heeft. Alles wat hem belast legt hij af en hij maakt zich klaar om te doen waartoe hij zich geroepen voelt. Zoiets moet een bevrijdend gevoel geven. Klaar voor een nieuw begin. In die zin valt de ooit in het verleden gemaakte keuze voor de kinderdoop goed te begrijpen. Maar in de tijd van Johannes en Jezus lag dat wat anders. Johannes riep de joodse bevolking op om de morele verloedering tegen te gaan. Hij riep hen op zichzelf geen zand in de ogen te strooien, maar het lef te hebben om eerlijk in hun eigen hart te kijken. Hij riep hen op deugdzaam te leven en tegenover elkaar gerechtigheid te betrachten. Eerst wanneer zij daarvan blijk geven worden zij door hem gedoopt. De doop dus niet ter vergeving van hun zonden, maar als een rituele reiniging van hun lichaam nadat ze hun leven aan een kritische blik hebben onderworpen en gezien hebben dat het anders moet.
Mooi toch, om een belangrijk moment in iemands leven zo te markeren. Van die kant bezien is het jammer dat de doop zoveel aan zeggingskracht heeft verloren, meegezogen in het kielzog van een in de ogen van velen aan geloofwaardigheid inboetende kerk. Maar het moet gezegd dat hiermee de hang naar en het belang van rituelen rondom de geboorte van een kind en andere momenten in het leven van een mens waarin sprake is van een nieuw begin niet verdwenen is. Al lang bestaande, meer seculiere rituelen blijven bestaan en de onbegrepen en soms wat vergeelde rituelen worden vervangen door nieuwe, wat we er dan ook van mogen denken.
Maar waarom heb ik er voor gekozen om ook dat verhaal van Besan, die uit Syrië gevluchte journaliste, hier te laten horen? Wat heeft dat in godsnaam met de doop te maken? In de strikte zin van de traditionele doop misschien heel weinig. Maar in de betekenis van het markeren van een nieuw begin heel veel. Als ik me voorstel dat zij als zovelen gedwongen is het door haar zo geliefde Syrië uit doodsangst te ontvluchten om zich waar dan ook veilig te weten vraag ik me af welke rituelen voor haar dit nieuwe begin hebben gemarkeerd. De meest in het oog springende gelijkenis is de confrontatie met het water. Echter, waar deze in de ons vertrouwde doop haar herkomst vindt in de rituele reiniging zoals die ook door Johannes is toegepast op Jezus, staat voor Besan het water tussen Egypte en Europa voor een helse en levensgevaarlijke tocht van zeven dagen. En hoewel wij ons bewust zijn van de risico’s die een dergelijke tocht oplevert voor de vele wanhopige vluchtelingen bieden wij hen geen veilig alternatief. Waar zijn de rituelen om een nieuw begin te markeren? Hebben wij, gehoord Johannes, ons leven aan een kritische blik onderworpen en gezien dat het anders moet? Ik kan me voorstellen dat Johannes op onze vraag wat wij zouden moeten doen alvorens door hem gedoopt te worden zou antwoorden: “Wie van jullie in een veilig en welvarend land woont, moet dat delen met iemand die zijn eigen land heeft moeten ontvluchten.”
Besan heeft geluk gehad en heeft die helse tocht overleefd. Geluk in de zin dat ze zich niet langer bedreigd voelt in haar leven. Maar waar je zou verwachten dat wij Europeanen, wij Nederlanders haar en alle medevluchters met begrip en open armen zouden ontvangen heeft ze zich vergist. De boventoon van de gehoorde stemmen getuigt van angst en verzet. Angst voor een wereld die niet gekend wordt. Angst voor de extreme uitwassen van het fundamentalisme. Verzet tegen het appél om te delen van wat wij met elkaar hebben opgebouwd. Angst en verzet, in meerdere Europese landen aangewakkerd door volksvertegenwoordigers die een mij vreemde definitie van verantwoordelijkheid hebben. Volksvertegenwoordigers, die spreken over de Islam als een bedreiging voor onze westerse, christelijk gefundeerde cultuur maar vergeten dat zowel in de Islam als in het Christendom barmhartigheid een van de grootste waarden is. Wat let ons om ons eigenbelang eens te wegen op de schaal waar ook de nood van een ander ligt?
Over een nieuw begin gesproken: Besan geeft aan dat zij als vluchteling haar identiteit is kwijtgeraakt en hier in Nederland een dagelijkse strijd moet voeren om een nieuwe identiteit te vinden. Het moet vreselijk zijn om te ervaren dat de noodzaak om te vluchten je ontvreemd van wie je bent. En dat je jezelf dan opnieuw moet ontdekken in een omgeving die je niet per definitie goed gezind is. Hoe markeer je dit om toch overeind te blijven? Welke rituelen helpen je hierbij? Vragen waar ik een beetje in ben blijven hangen hoewel ik toch zoveel dingen zie die getuigen van de bereidheid er te zijn. Er te zijn voor die ander op een wijze die tot een hoopgevend en vertroostend ritueel kan worden.
Ik zie gelukkig heel veel mensen die tegen de weerstand in oog hebben voor de waarde van elk mens. Mensen, die aanvoelen welk onrecht deze vluchtelingen is aangedaan en hen in naam van velen van harte welkom heten. Die niet óver hen spreken maar met hen in gesprek gaan. Mensen, die hen met veel geduld door onze bureaucratie loodsen; die hen met veel plezier onze taal leren. Die met hen feesten en hen ontvangen met spijs en drank. Mensen, die dit middels een financiële bijdrage allemaal mogelijk maken. Eigenlijk allemaal mensen die hen net als Johannes door het water leiden, hen onderdompelen en hen weer helpen herrijzen.
Of zijn het toch Besan, Arminak, Jalal, Husseindab, Siriki, Mohammed, Sorab, Morsal, Anush die óns door het water leiden, óns onderdompelen en óns helpen herrijzen als mensen die tegenover elkaar gerechtigheid betrachten.
In de naam van God,
in de naam van Allah,
in de naam van Jezus,
in de naam van Mohammed,
in de naam van. . . . .
Geloofslied za: Uit vuur en ijzer – zo: Ik zal in mijn huis niet wonen
Klaarmaken van de tafel/collecte
Voorbeden
Laat ons bidden voor alle mensen die op de vlucht zijn,
op zoek naar mensen bij wie zij zich veilig voelen.
Dat zij op hun gedwongen reis mensen ontmoeten
die hen helpen een nieuw thuis te vinden.
Kom over ons met uw geest
Laat ons bidden voor alle mensen die vluchtelingen nabij zijn.
Dat zij hun geloof in hen mogen behouden.
Kom over ons met uw geest
Laat ons bidden voor vrede en veiligheid in alle brandhaarden op deze wereld.
Dat mensen zich niet gedwongen weten hun eigen land te moeten verlaten.
Kom over ons met uw geest
Laat ons bidden voor allen die ziek zijn;
allen die in dit boek zijn opgenomen;
voor allen die ons in de dood zijn voorgegaan, vandaag noemen wij……
Acclamatie: Die Gij geteld hebt
Tafelgebed
In dankbaarheid noemen wij jouw naam,
God, schepper van al wat is,
Jij die ons adem geeft, ons tot leven wekt,
jij die met ons meetrekt, ons bevestigt op onze weg,
jij die liefdevol nabij is, ons erkent om wie wij zijn,
jij die ons aanvaardt, ons ruimte en vrijheid geeft,
om tot bloei te komen, mens te worden, ten volle.
In dankbaarheid noemen wij zijn naam,
Jezus, één met Jou, één met ons,
die ons voorging op zijn weg; zich liet dopen,
Jou aansprak als Vader, mensen deed opstaan,
licht gaf aan blinden, stem gaf aan doven,
hoop gaf aan onderdrukten, mensen tot leven wekte
ja zei tegen Jou,
ja zei tegen Liefde,
ja zei tegen elke mens.
Zo herinneren wij ons in dankbaarheid,
de avond voor zijn sterven, waar Hij het brood nam,
het zegende en brak met de woorden:
‘dit ben Ik en Ik zeg jullie, dat jij met mij aan tafel
zult eten en drinken in het huis van mijn Vader. ‘
Zo nam hij ook de beker,
met alles wat Hem lief en heilig was,
en gaf deze aan hen die bij Hem waren
met de woorden: ‘neem de beker van mij over
en drink hem samen; maak een nieuw begin
en doe wat ik heb gedaan.’
Lied: Telkens als wij eten van dit brood
Zo willen wij telkens weer opnieuw
gedoopt worden in zijn Geest,
zo willen wij het leven vieren, in zijn Geest,
verbonden met elkaar,
verbonden met Jou, God,
zo willen wij bidden, als geliefd kind van Jou,
met woorden die Jezus ons heeft gegeven:
Onze Vader
Lied zo: Onze vader in de hemel
Vredeswens
Wij worden gezonden
om licht en vrede te delen met velen.
Waar mensen bij elkaar in liefde en vrede geborgenheid vinden,
wordt de wereld nieuw.
Laten wij elkaar die vrede van harte toewensen.
Vredeslied za: Waar vriendschap heerst en liefde – zo: Da pacem domine
Iedereen wordt van harte uitgenodigd aan de tafel van brood en wijn
Communielied za: Dag van hopen – zo: Mij geschiede uw woord
Gebed aan tafel
God, die roept, Uw stem uit de hemel,
mijn oren zijn doof geworden
mijn ogen blind voor het onrecht op uw aarde.
We staan met beide voeten in het water van verdriet;
En de oevers lijken eindeloos ver;
God die roept, Open mijn oren, open mijn ogen
Dat ik uw stem versta
En de stem van uw stemloze mensen,
God die roept open mijn hart
voor wie niet tot haar recht komt
voor wie niet mag zijn wie ze is of wil zijn.
Voor wie nieuw beginnen mag.
God die roept help mij recht doen
aan wie onrecht overkomt:
geen baan, ziekte, pesterijen, geen geluk.
Wie dreigt te verdrinken.
God die roept leer mij uw sporen zien in mensen,
water, geest, geluk, een vogel uit de hemel
Leer mij leven in welbehagen, in vrede,
misschien is dat opnieuw beginnen.
Eindelijk echt gedoopt worden
Goed om te weten
Slotgedachte
Hoop is het enige dat sterker is dan angst.
Zegen en wegzending
Eeuwige, sta op in ons denken en doen,
dat wij mensen mogen zijn van licht en hoop,
metgezel en tochtgenoot voor elkaar.
Wij bidden Jou,
opdat wij Jouw plan in ons hart bewaren:
Het visioen van een aarde waar voor iedereen plaats is;
een vruchtbare en gulle plaats voor mensen.
In de naam van..
Slotlied za: Wij leven op aarde – zo: Te doen gerechtigheid