San Salvatorgemeenschap 31 jan 2016
Thema: Welke stem heeft de juiste zeggingskracht?
Voorganger: Erick Mickers
Muzikale ondersteuning: Melodiek
Openingslied: Hier wordt een huis voor God gebouwd
Welkom
Fijn om hier weer bij elkaar te zijn, om samen het leven te vieren. Wat de reden ook mag zijn dat u hier bent, ik wens u toe dat dit uur van samenzijn daar aan recht doet; in woord, in stilte, in gebed, in muziek, in contact met de ander, in contact met u zelf en met de Ene, die we noemen de Vader, de Zoon en de heilige Geest. Amen.
U zult wel denken, een ander thema dan werd aangekondigd. Zelden heb ik zo geworsteld met een evangelielezing als die van vandaag. In het evangelie gaat Jezus naar zijn vaderstad waar hij is opgegroeid, en weigert de mensen daar te helpen zoals hij dat in andere steden doet. Hij wil niet meer herinnerd worden aan het feit dat hij de zoon van Jozef is. Hij meet zich liever met grote profeten als Elia en Elisa. De mensen gooien hem de stad uit. Van contact of wederzijdse verbinding is geen enkele sprake meer, terwijl dat juist voor mij de momenten zijn die verwijzen naar God of Liefde. Met de beste wil lukte het me niet de vreugdevolle boodschap van dit evangelie te ontdekken.
Gelukkig had ik met Kees en Marijke van de Kroft, mensen uit onze gemeenschap, afgesproken de lezingen voor vandaag te bespreken. Die ontmoeting en het spreken over het evangelie met hen, heeft me meer geïnspireerd dan het evangelie zelf. Mede dankzij hen is het thema uiteindelijk geworden: “welke stem heeft de juiste zeggingskracht?” Laten we ons maar uitdagen en met nieuwe oren luisteren naar het evangelie.
Mogen we daarvoor eerst met elkaar de stilte ingaan om te luisteren naar de stem die in ons spreekt,
ons uitnodigt onze stem te laten klinken.
Gebed
Eeuwige, doorheen het hele leven,
in al wat is spreek jij ons aan,
in al wat is ben jij aanwezig,
en toch zijn er momenten,
dan ontstaat er twijfel aan alles, zelfs aan Jou.
Maar dan, wanneer wij voelen dat Jij waarachtig leeft
Jij me met Liefde ontroert,
Jij me door de natuur verstilt,
dan denk ik jouw stem te horen,
aansprekend nabij,
dan denk ik dat jij mij zoekt,
eenzaam en wanhopig, zoals ik Jou.
Acclamatie: Neem mij aan zoals ik ben.
1e lezing: uit profeet Jeremia
Het woord van de HEER kwam tot mij: ‘Voordat ik u in de moederschoot vormde, koos ik u uit; voordat u geboren werd, bestemde Ik u voor mij; als profeet voor de volken heb Ik u aangewezen.’
Ik zei: ‘Ach Heer GOD, ik kan niet spreken; ik ben veel te jong.’
Maar de HEER antwoordde: ‘Zeg niet: “Ik ben veel te jong!” Ga naar iedereen tot wie Ik u zend
en alles wat Ik u opdraag, moet u hun zeggen. Wees niet bang voor hen want Ik ben bij u om u te redden – godsspraak van de HEER.’
De HEER stak toen zijn hand uit, raakte mijn mond aan en de HEER sprak tot mij: ‘Ik leg hiermee mijn woorden in uw mond. Zie, Ik stel u heden aan
over volken en over koninkrijken,
om ze uit te rukken en af te breken,
om ze te vernielen en te verwoesten,
om ze op te bouwen en te planten.’
Lied: Uit staat en wijsheid losgewoeld
2e lezing: uit het Evangelie volgens Lucas
Toen begon Jezus hen toe te spreken: ‘Vandaag is het schriftwoord dat u gehoord hebt in vervulling gegaan.’
Ze betuigden Hem allemaal hun bijval en verbaasden zich over de woorden van genade die uit zijn mond vloeiden en zeiden: ‘Dat is toch de zoon van Jozef?’
Hij zei tegen hen: ‘U zult Mij ongetwijfeld het spreekwoord voorhouden: Dokter, genees jezelf!
Doe ook hier in je vaderstad wat, naar wij hoorden, met Kafarnaüm is gebeurd.’
Hij vervolgde: ‘Ik verzeker u, geen profeet is zijn vaderstad welgevallig. Om u de waarheid te zeggen, er waren veel weduwen in Israël ten dage van Elia, toen de hemel drie jaar en zes maanden lang gesloten bleef, zodat er een zware hongersnood kwam over het hele land. Toch werd Elia naar niemand van die vrouwen gestuurd, maar wel naar een weduwe in Sarepta bij Sidon.
En er waren veel melaatsen in Israël ten tijde van de profeet Elisa, toch werd niemand van hen gereinigd, maar wel de Syriër Naäman.’
Toen ze dit hoorden werd de hele synagoge ziedend van woede; ze sprongen op, sleurden Hem de stad uit en dreven Hem tot aan de rand van de berg waarop hun stad was gebouwd, om Hem in de afgrond te duwen. Maar midden tussen hen door ging Hij zijns weegs.
Acclamatie: Blijf niet staren op wat vroeger was
Oveweging
Begrijpt u een beetje mijn worsteling met het evangelie?
Jezus, die op voorhand al een oordeel heeft over zijn plaatsgenoten.
Hij neemt aanstoot aan hun denken en vult zelf in wat ze zullen zeggen en besluit zelf om zijn eigen woonplaats niet tegemoet te komen. Ik bepaal, zegt Jezus, en nog wel op goede gronden ook, want ook Elia en Elisa deden zo. Een profeet is zijn vaderstad niet welgevallig.
Hoe anders klinkt het in het evangelie volgens Mattheus. Daar is niet Jezus vooringenomen, maar de bewoners van Nazareth. Het is die zoon van de timmerman en zijn moeder, die heet toch Maria. Zijn broers hebben we allemaal gekend en zijn zussen wonen nog hier. Zij nemen aanstoot aan hem. Een profeet wordt overal geëerd, behalve in zijn vaderstad. Dat klinkt toch wat anders dan bij Lucas.
Lucas kijkt met andere ogen naar het verhaal van Jezus dan Mattheus. Met zijn ogen houdt hij ons het beeld voor dat Jezus zich enkel verbonden wist met de Eeuwige. Jezus was niet meer de zoon van Jozef, maar de zoon van God. Later laat hij Jezus ook afstand nemen van zijn moeder.
Als Jezus gevraagd wordt om naar zijn moeder en zijn broers te komen dan antwoord Jezus volgens Lucas: “mijn moeder en mijn broers zijn zij die het woord van God horen en doen”. Het is duidelijk Lucas’ bedoeling om het verhaal van Jezus zo te vertellen dat er geen enkele twijfel mogelijk is dat Jezus de Messias is. Voor mij wordt het verhaal er niet geloofwaardiger op.
Een zoon die zegt de zoon van God te zijn en zich te goed weet voor zijn eigen vader en moeder en zijn woonplaats. Geef mij dan maar het beeld dat Mattheus ons voorhoudt.
Welke stem klinkt in het ene verhaal of het andere?
Welke stem spreekt mij meer aan, dan die andere?
Welke stem klinkt er door heel het verhaal?
Welke stem heeft de juiste zeggingskracht?
Zou het hierom gaan?
Jeremia hoorde ook een stem. Voor hem was het de stem van God die klonk. Maar hoe kon hij dat zo zeker weten?
Hoe is dat voor ons zelf? Horen wij in ons ook een stem die zegt waartoe wij geroepen zijn? En kunnen of durven wij te vertrouwen op die stem in ons? En als er een stem in me klinkt, voel ik mij dan geroepen daar op in te gaan, zoals Jeremia.
Ook Jeremia twijfelt wat hij moet doen. Gehoor geven aan die stem van de angst of aan de stem van innerlijke overtuiging? We kennen het wel. Zo’n geniepig stemmetje in ons dat ons kleinmaakt, kleineert en waardeloos maakt. En tegelijkertijd ook die vriendelijke stem, die je optilt, het goede benadrukt, je in je waarde laat. “Welke stem krijgt dan de juiste zeggingskracht?” Zoals bij Jeremia, en ook zoals bij Jezus, wordt op ons een beroep gedaan, een oproep datgene te doen wat ten diepste bij ons past. Zo’n roeping is een beleving waar je eigenlijk geen weerstand aan kunt bieden, ook al zou je willen. Wanneer we iets als roeping ervaren, dan zetten we ons met hart en ziel in.
Dat is wat Jeremia deed, en ook wat Jezus deed, met volle overgave. Gehoor geven aan de stem die hen in beweging zet, een goddelijke stem.
Het mooie is dat die stem ook buiten ons kan klinken. Dat anderen ons zeggen waar wij goed in zijn of wat we zouden moeten doen. Anderen hebben ooit een beter beeld van ons, dan dat wij zelf hebben. Zij zien in ons eigenschappen of vaardigheden die we zelf niet of niet meer kunnen of durven zien. Hoe fijn is het dan dat die ander jou zegt waar jouw kracht ligt, die zegt wat bij jou past, wat het mooie in jou is. Misschien kent u zo iemand in uw leven? Een leraar, je huisarts, je vader of je moeder, je echtgenoot of partner, een collega of je werkgever, je broer of zus, je vriend of vriendin, een goede kennis of iemand uit onze gemeenschap?
Ik werd geraakt door het voorbeeld van een huisarts. Toen zij moest vertellen aan ouders dat hun kindje een psychische aandoening had gaf ze hen ook een andere boodschap mee. Ze zei tegen hen: ‘als het lot zich zo voordoet dat er een kindje met een beperking geboren wordt, dan is het maar goed dat zo’n kindje, dit kindje, wordt geboren in een gezin met ouders die met zoveel liefde voor hun kind kunnen zorgen. Jaren later vertelden die ouders dat zij in moeilijke tijden daar nog steeds hun troost en hun kracht uithalen en het kunnen ervaren als hun bestemming.
We kunnen ons ook aangesproken weten door ervaringen of gebeurtenissen die raken aan onze waarden van rechtvaardigheid, gelijkheid, autonomie of noem maar op. Dat je in beweging komt wanneer mensen onrecht wordt aangedaan of niet serieus worden genomen, omdat ze minder geletterd zijn, arm zijn of niet zo mondig zijn.
Ook de schoonheid van de natuur of cultuur kan ons zodanig aanspreken en ons er toe brengen anders in het leven te gaan staan. Met aandacht eten en bewust zijn wat je eet, zuinig zijn met energie of je helemaal overgeven aan de muziek of de kunst. Afgelopen zondag zag ik een reportage van Jaap van Zweden in een programma van Ivo Niehe.
Hij vertelde van zijn vader als pianoleraar. Dat hij al als kind in aanraking kwam met muziek. Hoe zijn vader hem stimuleerde, hem zelf liet kiezen tussen de stem om te luisteren naar zijn heimwee om weer thuis te zijn of zijn stem te kiezen voor de muziek en de studie in New York. Dat dirigent Bernard Haitink in hem op jonge leeftijd al als eerste violist zag en tegelijkertijd ook als concertmeester. Dat later Leonard Bernstein vroeg het dirigeerstokje even over te nemen, zag dat het heel slecht ging en toch zei dat hij het serieus moest nemen om daar in verder te gaan. Maar het meest is hij gestimuleerd door zijn jongste zoon. Zijn zoon leerde hem dat je, als je de kans hebt, altijd je hart moet volgen en eruit moet halen wat je het allerliefste wil. Hij had het gevoel een adelaar te zijn in een parkietenkooitje, en wilde daar uit. Als zijn zoon al 6 jaar moest oefenen om zijn eerste woordje te kunnen zeggen, dan was dat voor hem een bewijs om er ook voor te gaan.
Het verhaal van Jaap van Zweden is natuurlijk een succesverhaal, maar tegelijkertijd hoor ik hem, ondanks zijn harde werken, nergens zeggen dat het alleen zijn verdienste is. Het is niet één stem geweest die in hem riep waartoe hij bestemd was, maar vooral meerdere stemmen buiten hem die hij ter harte nam en hem hebben gestimuleerd. Het siert de mens dat hij dat zo kan uitdragen en beleven.
Hoe anders klinkt Jezus door de woorden van Lucas. Jezus, die maar één lijn lijkt te hebben, een verticale lijn met God, en vanuit die lijn precies weet wat hij wil en wat zijn bestemming is. Rechtlijnig en daarbij geen oog meer voor wie en wat hem zover gebracht heeft.
Het is dit evangelie dat ons laat zien hoe zeer ons beeld bepaald wordt door de schrijver. Gelukkig maar dat er wijze mensen zijn geweest die voor ons vier versies van het verhaal van Jezus hebben bewaard. Hierdoor mogen en kunnen we ons eigen beeld vormen van Jezus. Zoals Jezus zijn weg ging, zijn roeping achterna, zo wordt ons gevraagd ook onze weg te gaan. Luisterend naar die goddelijke stem in ons, in andere mensen die op ons pad komen en in alles wat ons aanspreekt. Wat mij betreft is dat geen horizontale of verticale lijn met God, maar veeleer zijn het dwarsverbindingen tussen God en de mens, een goddelijk lijnenspel door heel het leven heen.
En die roeping, dat verlangen te kunnen zijn waartoe je, voor je geboren was, al bestemd was, die heeft elke mens. Ongeacht religie, afkomst of nationaliteit koestert elke mens de hoop op een leven ten volle. Het is aan elke mens, ieder voor zich, te ontdekken welke stem de juiste zeggingskracht heeft, daar voor te gáán en de ander te stimuleren. In mijn beeldvorming ging Jezus ons daar in voor.
Geloofslied: Kom en volg mij op de weg
Tijdens het klaarzetten van de gaven klinkt er muziek
Voorbede
Eeuwige, wees ons nabij,
in woord en daad, in klank en kleur,
en begeester onze ziel,
verzacht ons hart, opdat onze stem,
sprekend jouw stem zal zijn, voor hen…
Laat onze woorden stijgen
Voor hen die monddood zijn gemaakt,
geen stem hebben in hun eigen leven:
voor vrouwen en mannen gebruikt en misbruikt,
verhandeld en mishandeld, gediscrimineerd en gekleineerd,
gedwongen te vechten, onheus gevangen gezet,
waar ook ter wereld.
Dat één stem mag klinken en bevrijding brengt.
Kom, adem ons open,
Voor hen die het spelen ontzegd wordt
geen stem kunnen geven aan hun jeugd:
voor kinderen opgeleid tot kindsoldaat,
gedwongen te werken, scholing ontzegd
gebruikt en misbruikt,
verhandeld en mishandeld waar ook ter wereld.
Dat één stem mag klinken en een halt toeroept.
Kom, adem ons open,
Voor hen die onvoldoende worden gehoord
armen en werkelozen,
ongeschoolden en eenvoudigen,
daklozen en thuislozen,
eenzamen en ontheemden,
waar ook ter wereld.
Dat één stem mag klinken
waar naar geluisterd zal worden.
Kom, adem ons open,
Voor hen die zich niet meer geroepen weten,
zoeken naar de zin van hun bestaan,
elk contact verloren zijn,
enkel de dood als uitzicht zien.
Dat één stem mag klinken en hen nog kan bereiken.
Kom, adem ons open,
Eeuwige, wees nabij,
voor zieken en stervenden
voor hen die hun woorden hebben opgetekend in dit intentieboek,
voor ieder van ons, kwetsbaar zoals we zijn….
we denken aan hen met wie wij dagelijks brood en beker deelden
en die ons zijn ontvallen
en die wij met name willen noemen……..
laat jouw licht, hun licht zijn.
Acclamatie: Gedenk ons hier bijeen
Tafelgebed: op zondag gezongen
Om te komen tot onszelf, tot het stil en diep geheim
dat ons leven in zich draagt, daarom noemen wij jouw naam:
God onmeetbaar en onzichtbaar,
als een woord aan ons gegeven,
toch aanwezig in ons midden
als de warmte om ons heen,
Omdat hij arm was met de armen
liefde droeg voor iedereen,
en daarom niet was klein te krijgen
door de waarheid van de dood,
omdat hij ons heeft aangewezen
hoe wij ons leven moeten gaan:
liefde geven tot wij breken,
brood voor elkander zijn.
Zo willen wij gaan op zijn weg,
een handvol brood zijn voor elkaar
en samen drinken uit de beker
van het leven dat wij gaan.
God onmeetbaar en onzichtbaar,
als een woord aan ons gegeven,
toch aanwezig in ons midden
als de warmte om ons heen,
die wij noemen: vader, moeder,
vuur en adem van ons leven,
lieve schaduw, zachte vrede,
altijd bezig in ons hart.
Onze Vader
Vredeswens
Het gaat niet zozeer om hopen óp vrede,
maar veeleer om leven ín vrede,
ook al is het maar heel even.
Vrede en alle goeds!
Vredeslied: Vrede zij u van God in de hemel
Iedereen wordt van harte uitgenodigd aan de tafel van brood en wijn
Communielied: Zoudt Gij ooit mij beschamen
Gebed
Mededelingen
Slotgedachte: Martin Luther King
Ik zocht mijn ziel, maar kon hem niet zien.
Ik zocht mijn God, maar God ontweek mij.
Ik zocht mijn naaste en vond hen alle drie.
Zegenwens
Mogen we met elkaar en ieder voor zich, onze naaste ontmoeten, ons laten aanspreken, een stem geven waar nodig, om mens te zijn, tot vrede en vreugde van alles en iedereen, en ons zo gezegend te weten door de Ene,
de Vader, de Zoon en de heilige Geest
Slotlied: De woorden die wij spraken tot elkaar