Barmhartigheid wil ik, geen offers!

SAN SALVATORGEMEENSCHAP | 11 juni 2023
Barmhartigheid wil ik, geen offers!
Voorbereiding  Franneke Hoeks & Marian Veenker |   Lector Toon van Mierlo
Pianist Joost Boekhoven | Fluit Maria Werner

OPENINGSLIED Voor mensen die naamloos

WELKOM
Dag lieve mensen, wie je ook bent, fijn dat je je weg naar hier hebt gevonden. Zoekend, vragend, tastend, hopend, wankel gelovend, hier mag je zijn wie je bent. Hier is ruimte voor jou, voor mij, voor ons en voor dat wat we niet in woorden kunnen vangen, God noemen we hem (of haar). Woorden schieten te kort, maar hopelijk mogen we in dit uur samen, in het bidden, in de verhalen, in de liederen iets van die dragende kracht van de Eeuwige ervaren. De eeuwige die we kennen als vader/moeder, zoon en heilige geest.
Vandaag wordt in de RK kerk sacramentszondag gevierd. Een hoogfeest rondom de aanwezigheid van Christus in brood en wijn. In ons evangelie van vandaag gaat het over een maaltijd. We gaan naar aanleiding van dit verhaal opzoek naar heiligheid van het samen eten. In de eerste lezing is de Eeuwige zelf aan het woord bij monde van de profeet Jesaja.  We leren daardoor iets over die Eeuwige en daardoor ook iets over wat het ten diepste betekent  mens te zijn.

GEBED
Gij, die hoog  en verheven zijt,
en toch ook wonderlijk dichtbij.
Wij richten ons tot u,
als mensen die struikelend door het leven gaan,
soms gebroken,
vol hartenpijn
of  onszelf verliezend
in wat ons geen goed doet.
Wees bij ons
schenk vertroosting
genees gebrokenheid
en adem ons tot leven. Amen.

ACCLAMATIE Neem mij aan zoals ik ben

1E LEZING Jesaja 57,14-19
Toen werd er gezegd:
‘Ruim baan! Effen de weg voor mijn volk!
Verwijder elk struikelblok.’
Dit zegt Hij die hoog is en verheven,
die troont in eeuwigheid – heilig is zijn naam:
In hoogheid en heiligheid zal Ik tronen
met hen die gebroken zijn en nederig van geest,
opdat de nederige geest herleeft,
opdat het verbrijzelde hart tot leven komt.
Want niet eindeloos blijf Ik twisten,
niet eeuwig duurt mijn toorn.
Anders zou hun geest voor Mij bezwijken,
de levensadem die Ik hun gegeven heb.
Mijn toorn was op hun zondige hebzucht gericht,
Ik heb hen geslagen en me in mijn woede verborgen.
Maar zij gingen onverdroten voort
op de weg die ze zelf hadden gekozen.
Ik heb gezien wat ze deden,
maar toch zal Ik hen genezen, hen leiden
en hun vertroosting schenken.
Treurenden leg Ik een lofzang op de lippen:
Vrede, vrede voor iedereen, ver weg of dichtbij
– zegt de Eeuwige –, Ik zal genezing brengen.
LIED Vrede voor jou

2E LEZING Matteüs 9,9-13
Toen Jezus van daar verderging, zag Hij bij het tolhuis een man zitten die Matteüs heette, en Hij zei tegen hem: ‘Volg Mij.’ Hij stond op en volgde Hem. Toen Hij in zijn huis aanlag voor de maaltijd, kwam er ook een groot aantal tollenaars en zondaars, die samen met Hem en zijn leerlingen aan de maaltijd deelnamen. De farizeeën zagen dit en zeiden tegen zijn leerlingen: ‘Waarom eet uw meester met tollenaars en zondaars?’ Hij hoorde dit en gaf als antwoord: ‘Gezonde mensen hebben geen dokter nodig, maar zieken wel. Overdenk eens goed wat dit wil zeggen: “Barmhartigheid wil Ik, geen offers.” Ik ben niet gekomen om rechtvaardigen te roepen, maar zondaars.’
ACCLAMATIE Het woord dat ik jou geef

OVERWEGING
Toen ik de Jesaja tekst voor de eerste keer snel las, dacht ik: ‘Poeh, dat is me nogal verheven taal. Wat moet ik hiermee?’ Ik struikel in eerste instantie over een God die hoogverheven lijkt te zijn.  In het eerste gesprek wat Marian en ik hadden over deze teksten gebeurde er iets wonderlijks. Marian vertelde ontroert te zijn door wat ze las. Aandacht voor vernederden en mensen met verbrijzelde  harten, voor de nederigen van geest.
Samen de tekst lezend, zagen we over een god met menselijke trekken. Een God die zich over mensen ontfermt. Een God die, zelfs als mensen zichzelf en hun omgeving schaden door hebzucht, nooit opgeeft. Hij of zij blijft aansporen, sturen. Door boos te zijn – er zijn genoeg dingen waar de Eeuwige zich boos over kan maken, lijkt me. Maar toch is er altijd weer de ommekeer naar ons mensen toe.
Ommekeer daar gaat het in het evangelie ook om. We maken kennis met Mattheus. Mooi dat er in de tekst staat een man die bij het tolhuis zit. Er wordt niet meteen een etiket op deze mens geplakt. Er staat niet tollenaar. Dat is invullen. Dat is een etiket. Jezus ziet een mens en zegt tegen hem: Volg mij! Volg mij is meer dan alleen een uitnodiging voor een wandeling. Volg mij betekent omkering, een radicaal andere weg in slaan. Opstanding.
Mattheüs geeft aan deze oproep gehoor. Hij laat het tolhuis voor wat het is en gaat achter Jezus aan.  Dan volgt een maaltijd van Jezus en zijn vrienden met tollenaars en zondaars. Dat doet Jezus wel vaker. Hij is vaak te zien bij en met  mensen die er niet bij horen uitnodigen voor de maaltijd. Tollenaars werden in die tijd met de nek aangekeken. Ze inden belasting voor de Romeinen en lieten mensen vaak meer betalen zodat ze zelf een goed gevulde beurs overhielden – over hebzucht gesproken.
Die maaltijden van Jezus, waar Jan en alleman zomaar mag aanschuiven, zijn een doorn in het oog van de Farizeeën. Je gaat niet om met onreinen, met mensen die er niet bij horen. Omgang met hen, maakt jezelf onrein.  Jezus trekt zich van deze omgangsregels niets aan. Bij hem gaat het om mensen, niet om hun ziekten of hun beroep. De Farizeeën lijken de regels van hoe het hoort te zetten boven de menselijke maat. Je sluit mensen niet uit van een maaltijd: wat ze ook gedaan hebben, hoe ze er ook uitzien. Die maaltijd is waar verschillen overbrugt zouden moeten worden. Samen eten is beeld van de wereld die god voor ogen staat. Dat is een wereld waarin verschillen worden overbrugd. Een wereld waarin maaltijden grenzen slechten en waar tafel staat voor samen, voor ontmoeting en gelijkwaardigheid.
De foto die we als openingsbeeld voor deze viering kozen is een project van de Franse kunstenaar JR. Hij bouwde een tafel op de grens tussen de USA en Mexico. Een tafel die de grens niet doorbreek, maar wel overstijgt. De ogen die vanaf de tafel naar ons kijken doen een oproep aan ons allemaal. Hoe gaan wij met grenzen om? Grenzen tussen mensen?
De farizeeën lijken etiketten te plakken. Dat doen wij onbewust vaak ook. Ook wij hebben beelden in onze hoofden zitten van hoe mensen zijn. Door mensen in hokjes te plaatsen maken we de wereld voor onszelf overzichtelijker. Misschien komen er nu voorbeelden bij onszelf op: bijvoorbeeld dat mensen die bij de voedselbank lopen, geen huisdieren zouden moeten hebben of niet zouden moeten roken. Of dat vrouwen die een hoofddoek dragen, onder de plak van hun man zitten of dat de meeste vluchtelingen gelukszoekers zijn… en waarschijnlijk zijn er nog veel meer grote of kleine vooroordelen waar we ons niet eens bewust van zijn.
Etiketten op mensen, plaatst groepen mensen in verschillende hokjes en kan gevaarlijke consequenties hebben. Het is niet voor niks dat het merendeel van de slachtoffers van de kindertoeslagen affaire een migratieachtergrond hebben. Onze etiketten vinden hun weg in algoritmen en grote systemen.
Jezus is geen hokjesdenker: hij ziet mensen. Mensen die de moeite waard zijn. Mensen die meer zijn dan hun buitenkant, maar ieder op hun eigen unieke manier beeld zijn van de Eeuwige.
Mensen als beeld van de Eeuwige. De God die we vandaag leerden kennen in de woorden van Jesaja laat ons toenadering zien en schept ruimte voor wat gebroken is, altijd. En zelf als de Eeuwige het handelen van mensen afkeurt, corrigeert hij of zij zichzelf en zoekt de Eeuwige opnieuw de verbinding met ons mensen. Als wij daadwerkelijk beeld zijn van de Eeuwige, dan is dat misschien ook wel onze opdracht en taak. Verbinden. Blijven zoeken naar waar we elkaar van mens tot mens kunnen zien.
Samen eten is altijd een moment van verbinding. Jezus doorbreekt grenzen en maakt duidelijk dat de hokjes er voor hem niet toe doen. Het goede doen is niet automatisch dingen blijven doen zoals we ze altijd deden. Verbetering begint niet bij de mensen die het goed hebben en goed weten, neer verbetering, die droom van God begint waar grenzen en hokjes doorbroken worden. Waar mensen elkaar ontmoeten en juist de andere kant op durven zoeken.
Barmhartigheid wil ik, geen offers! Een stellige uitspraak van Jezus, met een oproep goed na te denken over de betekenis van deze woorden. Barmhartigheid is een woord dat mij dierbaar is. Barmhartigheid is voor mij eerder een proceswoord, een werkwoord, dan een vastomlijnd iets. Barmhartigheid betekent zien, bewogen worden en in beweging komen. Jezus zag de mens Mattheus, riep hem en Mattheus kwam in beweging.
Mensen die zien, die zich laten raken en  in beweging komen, zijn mensen die dromen van een andere wereld, een eerlijke wereld, een groene wereld.
‘Ik ben niet gekomen om de rechtvaardigen te roepen maar de zondaars’. Zondaars lees ik als mensen die gebroken zijn om wat voor reden dan ook. De farizeeën zullen zichzelf zien als rechtvaardigen als mensen die aan je juiste kant van de streep, van de grens staan. Jezus denkt daar anders over.  ‘Volg mij!’ was de oproep aan Mattheus en is de oproep aan ons. Volg mij op een weg die vastomlijnde zaken doorbreekt. Volg mij op de weg van verbinding. Dat is niet een weg van zogenaamde offers, maar een weg van innerlijke bekering. Ik denk dat dat dé weg waar wij en de wereld alles bij te winnen hebben.

GELOOFSLIED Kom en volg mij op de weg

KLAARZETTEN VAN BROOD EN WIJN   | COLLECTE | MUZIEK

VOORBEDE
Goede God, wij bidden voor onze wereld, voor al die plekken haat en verdeling heerst. Geef troost en hoop aan mensen die gebroken zijn en allen die lijden onder de verwoestende kracht van oorlog.
Jij die onze gedachten
Goede God, hoor hen die in vertwijfeling en wanhoop tot jou roepen, die het juk van ongerechtigheid en discriminatie moeten dragen; als jij hen niet hoort, wie dan wel.
Jij die onze gedachten
Goede God, wij bidden voor onszelf; dat onze harten ruimte maken voor andersdenkenden, dat wij de macht van hebzucht kunnen weerstaan en zelf een instrument mogen zijn van jouw Vrede.
Jij die onze gedachten
Goede God, we bidden voor alles wat leeft in ons hart, voor alle intenties die zijn toevertrouwd aan ons intentie boek.
Goede God, wij bidden voor mensen die ziek zijn, dat zij zich gedragen mogen weten door jouw dragende kracht.
Goede God, we bidden voor onze dierbare overledenen, mensen die we missen, dat ieder die we gedenken, zich thuis mag weten in jouw eeuwig licht.
Jij die onze gedachten raadt

TAFELGEBED
God, Moeder en Vader van ons mensen: We danken jou voor de mensen om wat ze zijn en om hoe ze zijn, allemaal verschillend, mooi op hun eigen manier. Wij danken Jou voor Jezus. Door hem leren wij Jou kennen. Hij leefde ons voor
dat liefde het grootste gebod is, dat liefde de basis vormt van echte gemeenschap. Zijn spoor is onuitwisbaar, zijn geest in ons is niet te doven.
Want op de laatste avond van zijn leven, heeft  Hij ons zijn lijf en ziel.
In het bijzijn van zijn vrienden en vriendinnen heeft Hij brood genomen, dankte Jou voor het brood, brak het
en deelde het met de woorden: ‘Neem en eet van dit brood,
dit is mijn leven, ik geef het aan jullie.’
Hij nam een beker, sprak een dankgebed, en zei tot zijn leerlingen ‘Drink hieruit en proef van mijn liefde, zodat mijn vreugde in jullie zal zijn en haar volheid bereikt. Heb elkaar lief, zoals ik jullie heb liefgehad.’
Zo is Hij voor ons levend brood geworden, zo delen wij ons gebroken leven, om ten volle mens te zijn.
Goede God, voed in ons het respect
voor alle mensen, geschapen naar Uw beeld, veelkleurig en divers. Laat in ons het besef groeien dat wij geen gemeenschap zijn waar het recht van de sterkste geldt,
waar vastgehouden wordt aan oude wetten, waar geen plaats is voor andersdenkenden. Laat ons met de hulp van jouw Geest een gemeenschap zijn van mensen in beweging, vol ruimte en openheid voor elkaar.
Raak ons met jouw liefdesvuur.
doe ons herleven in het doen van gerechtigheid. Laten wij elkaar tot brood worden, brood van vrede en liefde,
zodat wij elkaar niet loslaten. Laat ons daartoe bidden
met de woorden die Jezus ons geleerd heeft
ONZE VADER

VREDESWENS
VREDESLIED
Zuster en broeder vrede voor jou

BROOD EN WIJN

Instrumentale muziek
LIED De tafel der armen

STILTE

MEDEDELINGEN

SLOTGEDACHTE
Brood, een krentenmik, een tarwebolletje
of een sneetje roggebrood,
zo gewoon, vertrouwd en vanzelfsprekend,
het zou pas opvallen als het er ineens niet meer was.

Het graan in de aarde,
gemalen en gekneed, gerezen en gebakken
en vervolgens aan zo vele keukentafels door zorgzame handen uitgedeeld.

Brood, daar zit levenskracht in
of het nu door heilige handen wordt gebroken
of aan de keukentafel wordt gedeeld,
pas daar waar mensen hun leven werkelijk delen met elkaar
gaat het brood smaken naar meer.

ZEGENWENS
Eeuwige, nu wij hier vandaan gaan,
zegen ons met de gave van barmhartigheid,
zegen onze handen met het doen van gerechtigheid,
zegen ons hart met vergevingsgezindheid en
zegen onze gedachten met het zoeken naar vrede,
zodat wij zelf een zegen mogen zijn voor de mensen die op ons pad komen.
Eeuwige, nu wij hier vandaag
Zegen ons met ogen die zien, met een binnenste dat geraakt wordt en een lijf dat in beweging komt.
Zegen ons met het lef om grenzen te doorbreken zodat jouw wereld waar wordt.
laat ons gaan in verbinding met elkaar en met jou die we noemen vader/moeder, zoon en heilige geest.

SLOTLIED Te doen gerechtigheid