San Salvatorgemeenschap 2 en 3 mei 2015
Thema: Blijf met mij verbonden!
Voorganger: Martien van Stiphout & de Cantorij
Openingslied za: Hier gaan we zingend de wereld – zo: Wij bidden en vieren, verzamelen ons
Begroeting en welkom
Mijn religie is liefde. Waar de karavaan van de liefde ook heen trekt, háár weg is de weg van mijn geloof.(aldus Ibn Arabi, geciteerd door Willigis Jäger in: Liefde)
Met dit citaat heet ik u welkom op deze 5e zondag van Pasen. Afscheid nemen valt niet mee: het is moeilijk elkaar los te laten. Zo’n moment houdt Johannes ons vandaag voor. Daarin klinkt de wankele situatie mee waarin zijn eigen gemeente terecht is gekomen. ‘Blijf met mij verbonden’ is het centrale thema: het gaat niet over de liefde van de een naar de ander, maar over liefde als grond, fundament en wezen van de werkelijkheid: verbondenheid, eenheid en harmonie. In zijn afscheidsrede zegt Jezus: ‘Ik ben de ware wijnstok en jullie de ranken: blijf in mij, dan blijf ik in jullie.’ Zo verwijst Jezus naar onze levensopdracht en wat we aan corrigerend handelen van God mogen verwachten
Openingsgebed
Eeuwige, Bron van liefde, wees aanwezig in onze kwetsbaarheid, in ons falen, maar ook in ons geluk; wees aanwezig in ons zoeken, in onze verbondenheid met elkaar. Zegen allen die steeds weer geloven in liefde als grond, fundament en wezen van de werkelijkheid: in verbondenheid, eenheid en harmonie.
Acclamatie za: Hoe is uw naam – zo: Bij U is de bron van het leven
Lezing uit de Handelingen 9, 26 – 31
Paulus opgenomen in de gemeente van Jeruzalem.
Toen Paulus terug was in Jeruzalem wilde hij zich aansluiten bij de leerlingen, maar die waren bang voor hem omdat ze niet geloofden dat ook hij een leerling was geworden. Barnabas nam hem echter onder zijn hoede en bracht hem naar de apostelen aan wie hij vertelde dat Saulus onderweg de Heer had gezien, dat hij met hem had gesproken en dat hij in Damascus vrijmoedig de naam van Jezus had verkondigd.
Saulus liep nu openlijk met de apostelen in Jeruzalem rond en verkondigde vrijmoedig de naam van de Heer. Hij ging in debat met de Griekstalige Joden, maar die beraamden een aanslag op zijn leven. Toen de broeders dat te weten kwamen, brachten ze hem naar Caesarea en stuurden hem van daar naar Tarsus.
In heel Judea en Galilea en Samaria leefde de gemeente in vrede en kwam tot bloei. De gelovigen leefden in ontzag voor de Heer, en dankzij de bijstand van de heilige Geest nam hun aantal steeds meer toe.
Antwoordzang za: Jij die voor alle namen wijkt – zo: Kom en volg mij op de weg.
Uit het evangelie volgens Johannes 15, 1 – 8
Jezus is de ware wijnstok; wij zijn de ranken.
Ik ben de ware wijnstok en mijn Vader is de wijnbouwer. Iedere rank aan mij die geen vrucht draagt snijdt hij weg, en iedere rank die wel vrucht draagt snoeit hij bij, opdat hij meer vruchten draagt. Jullie zijn al rein door alles wat ik tegen jullie gezegd heb. Blijf in mij, dan blijf ik in jullie. Een rank die niet aan de wijnstok blijft, kan uit zichzelf geen vrucht dragen. Zo kunnen jullie geen vrucht dragen als jullie niet in mij blijven. Ik ben de wijnstok en jullie zijn de ranken. Als iemand in mij blijft en ik in hem, zal hij veel vrucht dragen. Maar zonder mij kun je niets doen. Wie niet in mij blijft wordt weggegooid als een wijnrank en verdort;
hij wordt met andere ranken verzameld, in het vuur gegooid en verbrand. Als jullie in mij blijven en mijn woorden in jullie, kun je vragen wat je wilt en het zal gebeuren. De grootheid van mijn Vader zal zichtbaar worden wanneer jullie veel vrucht dragen en mijn leerlingen zijn.
Acclamatie: Dat wij volstromen
Overweging
De ranken van een wijnstok kunnen slechts vruchten voortbrengen als zij verbonden blijven met de wijnstok, geworteld in goede grond. Tussen een wijnstok en zijn ranken bestaat een natuurlijke eenheid. Maar wanneer de wijnstok in de Bijbel een beeld wordt van Israël, dan is die vanzelfsprekende eenheid meestal ver te zoeken. De Bijbelse wijnstok draagt meestal geen goede vruchten. Het is een verhaal van corruptie en onrecht, van verdeeldheid en conflict. Zoals we ook zien in het verhaal, waar de apostel Paulus de jonge kerk binnen komt. Hij was een geducht tegenstander van de christenen en vervolgde hen, maar op weg naar Damascus is hij van zijn paard gevallen en kreeg de geest van Jezus hem te pakken. Jezus’ leerlingen zijn aanvankelijk nog bang van hem, ze moeten deze vreemdeling, half jood en half romein, nog beter leren kennen voor ze zich met hem gaan verbinden.
Jezus is het model van verbondenheid: hij wil zijn vrienden niet loslaten. Hij wil hen vasthouden, in zijn armen sluiten. En hij wil dat zij met hem verbonden blijven, zoals een wijnstok met zijn ranken. Hij is bang dat ze zonder Hem geen vrucht zullen dragen. Hij wil voorkomen dat ze – als hij weg is – alles zullen vergeten wat hij hen heeft voorgehouden. Hij, die altijd anderen in hun waarde liet, en hen aanmoedigde als mens tot bloei te komen. Hij, die mensen opriep tot eigen verantwoordelijkheid in het licht van een gezamenlijke inspanning. Hij, die zo gestalte gaf aan Gods stem en een beeld van de bestemming van de mens ontwierp. Hij is bezorgd dat zijn leerlingen het af laten weten, dat ze straks terugvallen in het oude, hem én elkaar los laten. Daarom zegt hij: Laten we met elkaar verbonden blijven, jullie en ik, want zoals een rank geen vrucht kan dragen uit eigen kracht, maar alleen als ze verbonden blijft met de wijnstok, zo kunnen ook jullie geen vrucht dragen als je niet met mij verbonden blijft.’
Alles draait om blijvende verbondenheid.
De herdenking 70 jaar bevrijding van de Duitse en Japanse onderdrukking heeft me dit jaar goed gedaan. Opnieuw is de waarde van gedenken op de kaart gezet. Herdenken is nadenken over thema’s als vrijheid, onderdrukking of mensenrechten. Bij rouw- en verliesverwerking gaat het niet om vergeten, maar om herinneringen levend houden, al is de dood ermee gemoeid. ‘Wie de ogen sluit voor het verleden, is blind voor de toekomst.’ aldus het jaarthema van nationale bevrijdingsdag 2015. Directeur Jeroen van den Eijnde van Nationaal Monument kamp Vught voegt eraan toe: De oorlog heeft ons nog ontzettend veel te vertellen en is ook in onze tijd een moreel en ethisch ijkpunt. De geschiedenis van Kamp Vught maakt dat tastbaar. Na de bevrijding in oktober 1944 kwamen nieuwe bewoners als speelbal van nieuwe omstandigheden. ‘Foute’ Nederlanders, niet zelden opgepakt zonder bewijs. Duitsers werden sowieso opgesloten, soms zelfs als het om uit Duitsland gevluchte Joden ging. Ook grensbewoners in het frontgebied kwamen in kamp Vught terecht. Ze zaten de oorlog in de weg. Al hadden ze niets gedaan, ze leden gebrek en waren ook nog eens slachtoffers van Nederlandse bewakers, die alles haatten wat Duits was. Nadat de laatste gevangenen kamp Vught verlaten hadden, bood het in 1951 onderdak aan de Zuid-Molukse militairen en hun families, die samen met de ongewenste Nederlanders uit Indonesië vertrokken waren. Mensen die niet moesten zeuren en zich maar moesten aanpassen. Voor hun rouw over hun verloren land was nauwelijks begrip. En dat geldt nu nog zo!
We weten hoe het voelt als je op jezelf wordt teruggeworpen. Het is dan alsof je leven verstopt is, en een verstopping kan dodelijk zijn. We kennen allemaal mensen, die door levensomstandigheden verdorren. De dood van iemand die je lief is, kan dat ook teweeg brengen. Je raakt in jezelf gekeerd, in een isolement, en dat wil je niet, want je weet hoe doods dan je leven kan worden. Voor de ene mens is er een doodlopende weg; voor een ander juist de weg terug naar de levensbron. Het zijn mensen die de schaduwkanten van hun verleden niet vergeten, maar ‘anders’ in het leven staan. Ze kunnen minder, maar leven intenser.
‘Ik ben de ware wijnstok’ wil ons in die richting van dienst zijn! Laat je niet los snijden en snij jezelf niet los! Onze multiculturele samenleving kan alleen bestaan dankzij verbondenheid met elkaar. Als we naast onze lijdende medemensen blijven staan, hervinden zij weer zichzelf: hun eigen waarde en waardigheid. En van daaruit is men weer in staat een eigen bijdrage te leveren aan de gemeenschap. Onze samenleving krijgt een menselijk gezicht dankzij vrouwen en mannen, jongeren en ouderen, die tijd en energie in elkaar beschikbaar stellen; mantelzorgers die betrouwbaar en waarachtig zijn, die van elkaar op aan kunnen. ….
De wijnstok met zijn ranken is het symbool van vruchtbaarheid dankzij verbondenheid. Hij houdt de ranken bijeen en voedt ze met levenssappen die hij uit de vruchtbare bodem puurt. De druivenweelde aan de ranken verwijst niet zozeer naar de ranken die haar dragen, als naar de wijnstok, die haar voedt én naar de wijngaardenier, die beelddrager is van liefdevolle zorg.
Geloofslied za: Kom en volg mij op de we – zo: Zijt Gij mij, God, een herder
Voorbede
Bidden wij om trouw, trouw aan onszelf,
opdat wij van daaruit vriendschap kunnen geven aan anderen.
Heer, ontferm U
Bidden wij om vriendschap, vriendschap tot in de diepte,
opdat wij van daaruit liefde kunnen geven aan anderen.
Heer, ontferm U
Bidden wij om liefde, als grondtoon van het leven,
opdat wij van daaruit vertrouwen kunnen geven aan anderen.
Heer, ontferm U
Bidden wij in dankbare herinnering aan mensen die ons bevrijd hebben
en aan mensen die vrijheid doorgeven aan vreemdelingen en vluchtelingen.
Wij gedenken hen die gestorven zijn: slachtoffers van de aardbeving in Nepal
Heer, ontferm U
Tafelgebed: Wij hebben U nooit gezien, God
Vredewens
Ieder die liefheeft, is uit God geboren en kent God.
Wensen wij elkaar die liefde en vrede!
Vredeslied: Vrede voor jou en alle goeds je vrienden
Communie: Wie in mij blijft, die draagt veel vrucht!
Communielied za: Twee handen schoon gebleven – zo: Voor mensen die naamloos,
Gebed
God, U die bent en die ons
met de zorg en liefde van een wijnbouwer omringt,
hoor naar ons bidden en verhoor ons,
‘waar de karavaan van de liefde ook heen trekt.’
Moge in ons het besef groeien dat wij U het meest eren
door onze medemens te dienen
in verbondenheid, eenheid en harmonie.
Mededelingen
Zegen en zending
Lied: Gij levende eerste en laatste. . .
Slotlied za: Zolang wij adem halen – zo: Wat vrolijk over U geschreven staat