22 mei 2022- Wereld Biodiversiteitsdag
ER GAAT WEER VAN ALLES GROEIEN
voorganger Franneke Hoeks | Lectoren Fiet Vreeburg & Maria Hoitink
Melodiek o.l.v. Hans Wagemaekers | Piano Coby Wagemans
Openingslied: Hier gaan we zingend de wereld te buiten
Welkom
Vandaag, 22 mei, is het wereld Biodiversiteitsdag. Toevallig dat wij vanmiddag met twee bijzondere gasten stil staan bij diversiteit in onze eigen leefomgeving? Het is in ieder geval een mooie gelegenheid om ons te herinneren aan het belang van de ongelooflijke verscheidenheid van het leven om ons heen die ons voorziet van voedsel, geneesmiddelen, kleding en nog veel meer.
Hoe je het ook wendt of keert, duurzaamheid is één van de grote wereld thema’s waar we mee te dealen hebben, als samenleving, als wereldbevolking, als kerken, als gelovige mensen. We beloofden u/ jullie vandaag een viering met een groen tintje. Ik heb er niet voor gekozen om de lezingen aan te passen, maar probeer de lezingen van het leesrooster met een duurzame bril te lezen. Soms krijg je dan wat in de schoot geworpen.
De eerste lezing komt uit het boek Joel. In dat korte profetenboek staat een sprinkhanenplaag centraal. In het kader van biodiversiteit en duurzaamheid kan ik daar wel wat mee.
In het oecumenische leesrooster dat we gebruiken wordt ook altijd een psalm genoemd. Wij zingen in plaats daarvan vaak een mooi lied tussen de lezingen. Vandaag werd psalm 67 als suggestie gegeven. Een vrolijke psalm waarin de zegen van de Eeuwige direct samenhangt met de oogst, opbrengst van de aarde, vruchten van de aarde, de gewassen. Melodiek zingt vandaag een berijming van Huub Oosterhuis waarin de aarde bloeit en gesproken wordt over een moestuin, wijngaard, woud van kruiden. Laat u straks raken door dit eeuwenoude gedicht. Goed leven, leven zoals God het bedoeld heeft dat is leven op een groeiende, bloeiende aarde. Een psalm die dus prima in een groene viering past.
Maar dan: vandaag lezen we uit Johannes 14. We zitten in de tijd na Pasen. Jezus is na zijn dood terug bij zijn vrienden en vriendinnen. Anders dan voorheen, maar toch: aanwezig. In deze weken na zijn opstanding bereidt hij zijn volgelingen voor, voor het moment dat hij er echt niet meer is. Dan moeten zij het gaan doen! Die tekst heeft niet direct een groen randje, maar wat zou er gebeuren als we die woorden met een groene bril lezen?
Gebed
God, gij die houdt van al wat groeit en bloeit,
wij komen hier samen in jouw naam
Jij bent ons beginpunt, schepper van hemel en aarde
jij bent het visioen dat ons in beweging gezet.
Maak ons tot mensen vol geestkracht
leer ons jouw boodschap verstaan
doe ons met nieuwe ogen zien
spoor ons aan op de weg van het leven.
Acclamatie: Een schoot van ontferming
Eerste lezing Joel 2, 21-27 NBV Fiet
De velden zullen niet langer leeg zijn. Er gaat weer van alles groeien, want de Eeuwige heeft bijzondere dingen gedaan. De dieren hoeven niet meer bang te zijn, want de woestijn wordt weer groen. Ook daar gaat weer van alles groeien. De bomen zullen weer vruchten hebben.
De inwoners van Jeruzalem kunnen weer vrolijk zijn en juichen. Want de Eeuwige, jullie God, geeft regen om alles te laten groeien. Hij laat het in ieder seizoen regenen op het goede moment. Daarom is er weer graan, zelfs meer dan jullie nodig hebben. En ook de bakken met druiven en olijven zijn weer helemaal vol.
Tussenzang Psalm 67 – vrij
Hij zegene ons genadig
doe zijn aangezicht over ons lichten.
Doe lichten hemelhoog
en wijd de weg
van zijn woorden: bevrijding.
Allen die samen bestaan
twee of tweeduizend miljoen
danken Hem dat zij bestaan.
De aarde bloeit
als een moestuin
een wijngaard,
een woud van kruiden.
Hij moedigt ons aan,
dat wij leven
Johannes 14, 23-29
Jezus antwoordde: ‘Als je van mij houdt, dan luister je naar mijn woorden. Dan zal mijn God van je houden. En God en ik zullen bij je komen en voor altijd in jou aanwezig zijn. Maar mensen die niet van mij houden, luisteren niet naar mijn woorden. En bedenk goed: De woorden die jullie mij horen zeggen, komen niet van mijzelf. Ze komen van de Eeuwige die mij gestuurd heeft.’
Jezus zei tegen zijn leerlingen: ‘Ik vertel jullie al deze dingen nu ik nog bij jullie ben. Later zullen jullie het helemaal begrijpen. Dat zal gebeuren als de heilige Geest komt. De Vader zal hem als helper naar jullie toe sturen. Dat doet hij voor mij. De heilige Geest zal jullie herinneren aan alles wat ik tegen jullie gezegd heb. En hij zal ervoor zorgen dat jullie het begrijpen. Ik geef jullie mijn vrede. De vrede die deze wereld jullie kan geven, duurt maar kort. Maar mijn vrede blijft altijd bij jullie. Wees niet bang, verlies de moed niet.
Acclamatie: Gij hebt woorden van eeuwig leven
Overweging
Een nieuwsbericht uit het jaar 400 voor Christus: “We hebben op dit moment te maken met een alles verwoestende sprinkhanenplaag. De oogst dreigt te mislukken en duizenden mensen worden met hongersnood bedreigd. Een boer vertelt: ‘Alle druiven zijn opgegeten door de sprinkhanen. Nergens hangen meer vijgen in de bomen, en overal liggen kale takken en dode bomen. De sprinkhanen leken op een heel groot leger. Ze waren niet te tellen. En hun tanden waren zo scherp als de tanden van leeuwen.’ Einde bericht.
We schakelen over naar nu. ‘Al maandenlang verplaatsen zwermen sprinkhanen zich door Oost-Afrika. De insecten verslinden oogst na oogst. In landen als Kenia, Somalië, Uganda, Zuid-Sudan en Ethiopië en richtten ze een ravage aan onder gewassen, waardoor een voedselcrisis dreigt.’ Aldus de NOS.
Hoe ga je om met dergelijke verwoestende natuurrampen? De tijd vóór Christus is een totaal andere tijd dan de 21ste eeuw. Kennis en mogelijkheden zijn niet te vergelijken. De menselijke invloed en impact op gebeurtenissen zijn ook van een totaal andere orde. Ondanks die enorme verschillen gaan we bij Joel te rade. Hoe zie jij die sprinkhanenplaag? Wat moeten we doen? De profeet Joel is terughoudend over de oorzaak van deze plaag. De sprinkhanen zijn niet zomaar terug te brengen op iets wat mensen, iemand heeft fout gedaan. Daarmee heeft hij mijn sympathie. Wat Joel wel doet is de genoegzaamheid van mensen aan de kaak stellen. Hij roept op om naar de stem van de Eeuwige te luisteren. Die God is geen straffende God, maar een God die wil dat mensen het goed hebben. Dat goed hebben betekent dat de aarde groeit en bloeit. Die overvloedige groeikracht van de aarde is een teken van Gods aanwezigheid. De tekst die we vandaag hier horen gaat over dat bloeiende toekomstbeeld. Ik noem dat graag het goede leven voor alles en allen. Dat goede leven gaat over meer dan alleen mensen die het goed hebben met elkaar. Dat goede leven gaat over graan, over bomen, over dieren, over regen, over druiven, over olijven. Alles groeit en bloeit. Fundament van leven.
Mensen uit de tijd van Joel, uit de tijd van Jezus waren meer dan mensen zoals wij, mensen in de westerse wereld, verbonden met de aarde. Zijn wij onze fundamenten niet uit het oog verloren? Wij zijn dan westerse mensen die toch allemaal in redelijk verstedelijkt gebied worden, zelfs als je op het platteland woont. Nu er oorlog woedt in Oekraïne blijkt ook ons voedselsysteem kwetsbaar. Een tekort aan zonnebloemolie en een dreigend tekort aan graan. In Nederland merken we dat aan onze portemonnee. In Afrika is er simpelweg veel minder brood. Hongersnood dreigt. Nu.
Ik lijkt hier wel een beetje een donderpreek te houden. Dat is niet mijn bedoeling. Hier in de San Salvator zoeken we verhalen van bevrijding en bemoediging. Keer op keer. Bevrijding is een prachtig begrip, maar ook een spannend begrip. Wat is bevrijding? Voor mij, vrouw, hoog opgeleid, goed inkomen is dat iets anders dan voor een zwarte man uit Afrika die geen brood kan kopen. De grote stroom van bevrijding – dat wat goed is voor alles en allen – komen we pas op het spoor als de ongehoorde stemmen aan het woord komen. Als vrouwen hun verhalen vertellen. Als mensen van kleur of andere achtergrond gehoord en verstaan worden. Als de LHBTI+ community zich oprecht vrij voelt. Daadwerkelijk luisteren naar wat niet bij je past, wat anders is en wat vragen stelt aan je eigen leefstijl, gebruiken en gewoontes is niet gemakkelijk, vaak oncomfortabel, pijnlijk zelf. Ik ben ervan overtuigd dat wij als kerk, als gelovige mensen, als San Salvator een plek moeten zijn waar het mag of zelf moet schuren.
Jezus was bij uitstek iemand die randen opzocht. Mensen die er niet bij hoorden werden gehoord. Vrouwen, tollenaars, zieken, ongelovigen en afvalligen. Juist buiten de eigen kring is waarheid, wijsheid, is God te vinden. Daar krijg je zicht op wat je niet ziet. Daar worden vragen gesteld. Waar het schuurt ontstaat glans en mogelijkheid tot verandering.
We zitten in de tijd na Pasen. Jezus is gestorven aan het kruis en liet zijn vrienden hopeloos alleen achter. Maar hij liet hen niet los. Hij bleef… nog even. Als een soort reservetijd om zijn mensen, de mannen en vrouwen die met hem mee trokken te bemoedigen en aan te sporen. Daar mogen wij van leren.
De tijd waarin Jezus leefde was een hele andere tijd die die van ons. Stikstofbeleid, biodiversiteit, opwarming van de aarde, stijging van de zeespiegel. Dat soort zaken waren in Jezus’ tijd geen issues. Natuurlijk, ook toen had men te maken met droogte, plagen (denk aan de sprinkhanen), oorlogen, mislukte oogsten. In de afgelopen 2000 jaar is er wel heel veel veranderd. De invloed van ons mensen op onze leefomgeving is enorm. Onze ontwikkeling heeft ons heel veel goede, mooie dingen gebracht, maar het lijkt ook alsof we onze plaats een beetje zijn vergeten. Daar heeft de kerk, theologie en onze christelijke traditie een kwalijke rol ingespeeld. Een God die boven mensen staat. Mensen die de aarde ‘gekregen’ hebben. Mannen die meer zijn dan vrouwen. Geest of verstand waar we meer waarde aan hechten dan lijfelijkheid. Een witte huid die meer kansen met zich meebrengt dan een donkere huid. Allemaal dingen die in het gangbare christendom lang tot het gangbare behoorden. God-zij-dank dat de Eeuwige van verandering houdt en mensen – juist ook zij die niet tot het ‘normale’ behoren aanspoort – bemoedigt om op te staan.
Wat haarscherp duidelijk wordt in de tekst van vandaag is dat Jezus niet namens zichzelf spreekt. Hij spreekt als de Eeuwige. Aan de leerlingen, aan ons, de opdracht om die taal van de Eeuwige te durven verstaan. Eeuwige taal beweegt naar het goede leven voor alles en allen, het rijk Gods, het koninkrijk God. Dat kan niet zonder een groeiend, bloeiend fundament. Denk aan die prachtige de moestuin, de wijngaard uit de psalm die we zongen. Ook Jezus als zoon van, als beeld van God, mogen we plaatsen in die traditie van dat groene, bloeiende fundament van het eeuwig visioen.
En de leerlingen, de volgelingen, de mensen, wij moeten het gaan doen. Zonder Jezus in ons midden.
Jezus, de Eeuwige, ze laten ons niet alleen achter. De geest is er ook nog. Geest, pleitbezorger, helper, trooster, bijstand, allemaal namen die in de verschillende vertalingen aan deze derde gedaante van de Eeuwige worden gegeven. Heilige geest is misschien wel het meest ongrijpbare van God. God hebben we allemaal op onze eigen manier nog wel een beeld bij. Jezus kennen we en is voor ons tot op de dag van vandaag een bron van inspiratie. Geest, heilig en helend, helpt ons daarbij. Heilige geest als een andere manier waarop de Eeuwige is- God met ons. Ik durf eigenlijk geen woorden te geven aan wat Geest is.
Geest is een verander-woord, iets vol beweging en mogelijkheden. Waar dingen statisch-zijn en alles moet blijven zoals is het is, is de geest ver te zoeken (naar mijn bescheiden mening). Anno 2022 is de geest duurzaam en vol kleur. Ze spoort mensen aan het goede te doen. Ze spoort mensen aan anders te denken, want als we allemaal ons plastic scheiden, korter douchen en zonnepanelen op ons dak leggen, dan zijn we er niet. Duurzaamheid vraagt om een herbezinning op ons denken. Iemand zei mij ooit dat de natuur zou beter af zijn zonder ons mensen! Schokkend, maar waar, vrees ik. Duurzaam geloven vraagt om onze taal en daarmee denkbeelden tegen het licht te houden. Daar waar we in onze gebeden, liederen en teksten, mensen boven de natuur plaatsen is er werk aan de winkel! Het rijk van God is niet voor eeuwig hetzelfde. Misschien wel, maar is de manier waarop we daar vorm aan geven steeds een beetjes ander. Dat goede leven voor alles en allen, de richting waarin God en Jezus ons wijzen, die weg kan niet anders dan duurzaam zijn. Geloven is opkomen voor wat in de verdrukking komt. Geloven is een uitdaging! Geloven is groeiend, bloeiend, biodivers en duurzaam groen!
Geloofslied: Dat ik aarde zou bewonen
Klaarmaken tafel
Voorbeden
Bidden we tot God, Vader en Moeder van al wat leeft
God, wij bidden u, dat wij het materiële niet als hoogste goed in ons leven zien, dat wij ons niet vastklampen aan materieel bezit; maar ons laten leiden door wat echt van waarde is.
Acclamatie: Kom over ons met uw Geest
God, wij bidden u, dat wij onze goederen op juiste waarde schatten, dat wij dankbaar zijn voor de mogelijkheden en rijkdom die we hebben, en tegelijkertijd onze wereldwijde verantwoordelijkheid niet uit het oog verliezen.
Acclamatie: Kom over ons met uw Geest
God, wij bidden u, dat wij leren delen met mensen die gebrek lijden, dat wij met open ogen en open handen in de wereld staan en bijdragen aan eerlijke verdeling van aardse gelden en goederen.
Acclamatie: Kom over ons met uw Geest
God wij bidden u dat mensen binnen en buiten onze gemeenschap die ziek zijn kracht en bemoediging vinden bij u en bij lieve mensen om hen heen.
We bidden hier voor de mensen van wie we afscheid moesten nemen. Dat zij bij u in goede handen zijn. Acclamatie: Gedenk ons hier bijeen
Tafelgebed
Schepper van hemel en aarde, vader en moeder van al wat leeft, verzameld om deze tafel, danken wij jou
voor het leven ons aangereikt,
voor de rijkdom van de natuur,
en voor mensen begaan met anderen.
Gezegend Jij, die bent het begin en einde
die vol liefde zorgt voor aarde en al wel leeft.
Gezegend jij, die als onzichtbare aansporing
wat leeft laat groeien.
Gezegend Jij, die gesproken heeft in Jezus,
die opkwam voor de verstotene,
en zijn leven deelde tot het einde toe.
Want op de laatste avond van zijn leven,
heeft Hij ons zijn lijf en ziel gegeven.
In het bijzijn van zijn vrienden nam Jezus brood in zijn handen. Hij dankte jou voor dit brood gemaakt van graan, zonkracht en waterdruppels. Hij brak het en deelde het met zijn vrienden en vriendinnen.‘ Neem en eet van dit brood,
dit is mijn leven, ik geef het aan jullie.’
Ook nam Jezus een beker met wijn. Hij dankte jou opnieuw voor de wijnraken en de druiven en zei tot zijn vrienden: ‘Drink hieruit en proef van mijn liefde, zodat mijn vreugde in jou zal zijn en haar volheid bereikt. Heb elkaar lief, zoals ik jou al wat leeft heb liefgehad gehad.’
Zo leeft Hij in ons midden, als Gods woord.
Zo wordt zijn droom onze droom,
een visioen van vrede, een visioen van gerechtigheid
een visioen van duurzaamheid
Acclamatie: Moge het delen van dit brood
Onze Vader die in de hemel zijt,
U bent ook aanwezig in de lucht, de aarde, de bossen en oceanen,
Uw naam worde geheiligd,
door de zorg die we tonen voor uw schepping
Uw koninkrijk kome,
alles wat gij maakt is goed,
Uw wil geschiede op aarde zoals in de hemel
Uw wil om de aarde te laten groeien en bloeien
Geef ons vandaag ons dagelijks brood
opdat iedereen voldoende heeft om het leven in volheid te leven. Vergeef ons onze zonden
Onze uitbuiting van de aarde, ons gebrek aan zorg voor komende geslachten
Zoals ook wij aan anderen hun schuld vergeven
door verzoening op de weg gerechtigheid en vrede
Leid ons niet in bekoring
Laat ons niet de weg gaan van eigen gelijk.
Maar verlos ons van het kwaad
het kwaad van het vernietigen van uw goede schepping
Want van U is het koninkrijk
van U, Eeuwige, niet van ons,
De kracht en de heerlijkheid
In lijden en onbedwingbare levenslust
In eeuwigheid,
U bent begin en einde
Amen Dat het zo moge zijn.
Vredeswens
Vredeslied: De vrede, de vrede zal zijn
Breken en delen
Communielied: Wat gaat mij ter harte
Mededelingen
Slotgedachte
De aarde zit boordevol hemel
en elke struik, hoe gewoon ook,
staat in lichterlaaie van God.
Maar enkel hij die het ziet
doet zijn schoenen uit.
De rest zit er omheen
en plukt bramen.
~ Elizabeth Barrett Browning ~ (1806 – 1861)
Zegen
Dat gezegend is,
de aarde die ons draagt,
de weg die ons leidt,
de einder die ons wenkt.
Dat ons rennen
wandelen,
onze prestatiezucht
genieten wordt.
Heb onderweg oog en hart
voor de natuur die ons omringt
de vriendschap die we mogen ontvangen.
Laat ons gaan in de naam van de schepper van hemel en aarde, die we kennen als vader/moeder, zoon en heilige geest.
Slotlied: De boom is de aarde dankbaar