San Salvatorgemeenschap 21 – 22 sept 2013
Thema: Gelukkig wie vrede sticht!
Voorganger: Martien van Stiphout
Muzikale ondersteuning: de Cantorij
Openingslied: Komen ooit voeten mij melden
Begroeting en welkom
Gelukkig wie vrede sticht, want zij zullen kinderen van God genoemd worden. (Mattheüs 5.9) Welkom!
‘Act for Peace’ is het motto van de Vredesweek 2013. Wie zijn die mensen die vrede willen stichten? Zijn dat vredesactivisten? Mensen die een hek doorknippen rond een militaire vliegbasis? Mensen die opkomen voor de rechten van Palestijnen? Of mensen die zich juist inzetten voor het joodse volk? Vrede stichten lijkt een verwarrende boodschap in tijden van bezetting. Vrede stichten kun je opvatten als een conflict beëindigen, maar dat konden de toehoorders van Jezus niet. Jezus maant zijn volgelingen aan rechtvaardig en betrouwbaar met geld om te gaan, zodat de verhoudingen tussen mensen er beter van worden. In deze viering willen wij elkaar inspireren onze weg naar vrede te hervatten met gebeden en liederen voor een betere wereld. Gelukkig wie daar aan bijdraagt!
Gebed om ontferming
God van alle mensen, U kent ons verlangen naar vrede,
maar wij zien vaak niet hoe de weg zich opent
en hoe wij zelf een struikelblok zijn op deze weg.
Schenk ons daarom inzicht en eerlijke zelfkritiek,
dat wij zien waar wij afgeweken zijn.
Heer, ontferm U
God van alle mensen, U kent ons verlangen naar vrede,
maar wij zien vaak niet hoeveel kansen wij krijgen in vergelijking met anderen.
Schenk ons een hart vol mededogen
met de burgers in Syrië en in andere landen,
opdat wij solidariteit betuigen.
Heer, ontferm U
God van alle mensen, U kent ons verlangen naar vrede,
maar wij geven de moed vaak veel te snel op.
Schenk ons een lange adem, dat wij blijven zoeken tot het vrede is voor allen.
Heer, ontferm U
Eerste lezing Uit het boek van de profeet Amos 8, 4 – 7
Amos waarschuwt de rijken die de kleinen verdrukken.
Jullie die de armen kwaad willen berokkenen en uit zijn op de ondergang van de machtelozen van dit land, luister! Jullie zeggen: ‘Wanneer is de dag van de nieuwemaan voorbij, zodat we weer koren kunnen verkopen? Wanneer de sabbat, zodat we weer graan kunnen verhandelen?’ Jullie maken de efa kleiner, jullie maken de sjekel zwaarder en jullie knoeien met de weegschaal. Jullie kopen de zwakken voor een handvol zilver, de armen voor een paar sandalen, en jullie zeggen: ‘Ook het kaf verkopen we als graan!’
Nooit – en dit zweert de Heer op wie Jakobs volk zich laat voorstaan – zal ik een van jullie daden vergeten.
Tussenzang: Wij die met eigen ogen
Tweede lezing Lucas 16, 1 – 13
Niemand kan twee heren dienen.
Hij sprak tot zijn leerlingen:
Er was eens een rijk mens die een huismeester had. Nu werd deze bij hem verdacht gemaakt: hij zou zijn bezittingen verkwisten. Hij riep hem bij zich en zei: ‘Wat hoor ik daar over jou? Geef rekenschap van je beheer, je kunt niet langer huismeester zijn.’
De huismeester zei in zichzelf: ‘Wat ga ik doen nu mijn heer het huismeesterschap van mij afneemt? Spitten, dat is me te zwaar, en bedelen, daar schaam ik mij voor. Ik wéét wat ik ga doen, dat ze mij ontvangen in hun huizen wanneer ik als huismeester ontslagen ben.’
Een voor een riep hij alle schuldenaren van zijn heer bij zich. Tot de eerste zei hij: ‘Hoeveel ben jij mijn heer schuldig?’ Die zei: ‘Honderd vaten olijfolie.’ Hij zei tot hem: ‘Hier is je schuldbrief, ga zitten en schrijf vijftig, vlug.’ Vervolgens zei hij tot een ander: ‘En jij, hoeveel ben jij schuldig?’ Die zei: ‘Honderd balen tarwe.’ Hij zegt hem: ‘Hier is je schuldbrief, schrijf tachtig.’ En de heer prees ‘de econoom der ongerechtigheid’ omdat hij het slim had aangelegd. De kinderen van deze wereld gaan slimmer met elkaar om dan de kinderen van het licht. Dus zeg ik jullie: maak je maar vrienden met behulp van ‘de Mammon der ongerechtigheid’, dat ze je ontvangen in hun tenten, in de komende wereld – als het met de mammon gedaan is.
Acclamatie za: Uw woord is een lamp voor mijn voeten – zo: Bij U is de bron van het leven
Overweging
Amos is een eenvoudige boer, een schapenfokker en vijgenteler die, niet ver van wat nu Syrië heet, zijn buik vol heeft van het onrecht in zijn land. Hij haalt fel uit naar het onrecht van rijkelui, die hun minder bedeelde medemensen uitbuiten. Amos verkondigt geen ‘lieve vrede’, maar waarachtige ‘shaloom’: de harmonie van het evenwicht tussen alle mensen.
En Jezus zet ons op het verkeerde been door de bezonnenheid te prijzen in de handelwijze van een man van overleg: een corrupte rentmeester die zijn eigen positie versterkt door zijn welgestelde meester inkomsten te onthouden. Zouden wij zo vindingrijk zijn in het bevorderen van vrede, wij zouden het aanschijn van de aarde hernieuwen!
Met geld en rijkdom kun je verantwoord en zuiver te werk gaan, maar je kunt ook in de ban raken van welvaart en vooruitgang. Je ziet het om je heen gebeuren, dat mensen al hun krachten inzetten voor steeds meer winst en hun materieel bestaan in veiligheid brengen. Net als de rentmeester gaan ze zorgvuldig en gewiekst te werk om anderen voor hun karretje te spannen.
Daarnaast zie je ook, dat mensen zich inzetten voor een rechtvaardig leven – in de geest van Gods gerechtigheid – maar vaak sloom en lui zijn en niet met heel hun persoon actief worden. Het verbaast Jezus dat uiterlijke verbeteringen de mens meer in beweging brengen dan de zorg voor een innerlijke samenhang: het ontplooien van menselijke waarden en krachten, die in de schepping aanwezig zijn.
Er was eens een vrouw die niet kon overleggen. Ze werkte in een zorgcentrum en had dagelijks ruzie met een oude mevrouw, die niet wilde wat zij, als verzorgster, wilde. En de zes dochters van die mevrouw wilden dat al evenmin. Op een goede dag besloot de verzorgster in gesprek te gaan met die zes dochters om te vragen hoe ze handelen moest. Ze zegt daarover zelf: De spanning was aanvankelijk om te snijden. Toen begon de jongste dochter te vertellen.
‘Toen moeder vierendertig was, werd ze weduwe met zes kinderen. Ze heeft alles in haar eentje voor ons moeten doen. Dat kunnen we nooit teruggeven. Ik ben de jongste, toen mijn broers en zussen al weg waren, heb ik nog een hele tijd met haar alleen gewoond. Ik heb aan den lijve meegemaakt dat ze langzaam aan de controle over haar leven begon te verliezen en hoe moeilijk dat voor haar is. Jij vroeg in het begin dat jullie als verzorgsters en wij als gezin elkaar zouden respecteren. Onze moeder kan eigengereid zijn, maar het is onze moeder; we houden van haar en we willen het beste voor haar, soms misschien wel beter dan het kan. Willen jullie dat respecteren?’
Dit verhaal veranderde mijn kijk op de oude mevrouw en haar familie. We spraken af om elke week even bij elkaar te gaan zitten met de vraag: hoe loopt het?
Dat zouden ook wij wekelijks aan elkaar moeten vragen. Hoe loopt het, zijn we nog één of hebben we alweer onenigheid? In het leven van Amos is geen eenheid, want de rijken grijpen de armen naar de keel. Jezus vraagt geen onthechting maar een samengaan van geld en menswaardig leven. Er zal geen vrede zijn als je niet vreselijk slim en attent tot overleg en samenwerking probeert te komen met mensen van de stille armoede: de allerminste, de verliezer, de zieke die door iedereen verlaten wordt. Arme en misdeelde mensen zijn steeds de dupe en daar is God niet gelukkig mee. Hij ziet graag dat wij één zijn; of beter: heeft het principe van eenheid in onze ziel gelegd als een onstuitbaar verlangen.
San Salvator, hoe loopt het? Ik zou zo graag één zijn met jullie. Slachtoffer van misbruik, hoe loopt het? Ik zou zo graag één zijn met jou. Dader van het misbruik, hoe loopt het? Ik zou zo graag één zijn met jou. En meteen barsten de discussies weer los. We kunnen niet zonder en het hoort er allemaal bij, maar ten diepste zouden wij met elkaar net als God verbonden willen zijn. Maar dat komt nog wel; dat komt nog wel, net als bij de verzorgster. Ja, dan komt dat nog wel.
Geloofslied: Te doen gerechtigheid
De tafel wordt klaargemaakt, er wordt gecollecteerd en er is muziek
Voorbede
God van mensen, luister naar ons als wij U bidden:
Wees met uw liefde bij allen die uw Naam
op eigen wijze uitdragen in woord en daad: christenen, joden, moslims,
dat wij elkaar willen ontmoeten en samen bouwen aan vrede:
Jij die onze gedachte raadt
Wees met uw liefde bij christenen
die in hun eigen context een minderheid vormen:
behoed hen voor fanatisme,
bescherm hen tegen geweld en vervolgingen:
dat zij openstaan voor de dialoog met andere religieuze groepen
en vertrouwen dat vrede mogelijk is:
Jij die onze gedachte raadt.
Wees met uw liefde bij alle mensen
die daadwerkelijk onderdrukt worden:
mag er troost zijn en bemoediging,
opdat zij niet bitter worden of onverschillig,
maar zelf blijven zoeken naar nieuwe wegen:
Jij die onze gedachte raadt.
Wees met uw liefde bij ons:
dat wij ons verdiepen in de situatie van burgers ver weg,
dat het wel en wee van de Syrische burgers ons hart mag raken
en wij aan hen onze solidariteit betuigen,
dat wij zo kleine stapjes op weg naar vrede zetten.
Geef vrede aan wie gestorven zijn . . .
Tafelgebed: zoeken en vinden
Onze Vader
Lied: Onze Vader in de hemel
Vredeswens
Moge de vrede van God ons inspireren en doen opstaan
in het vertrouwen dat ieder mens recht gedaan zal worden!
Vredeslied: Maak mij tot een bedding vrede
Uitnodiging voor de communie
Vrede wordt het pas als je met overleg te werk gaat:
Gelukkig wie vrede sticht! – ik zal er zijn voor jou!
Lied: Eet en drinkt van brood en wijn
Slotgebed
God van alle mensen,
wij delen met elkaar het geloof dat vrede mogelijk is:
maak ons groot in vergeven; maak ons hart ruim en wijd.
Help ons zo te leven dat wij vrede brengen
waar wij leven en werken, overal, bij iedereen.
Zending en zegen
Gij levende eerste en laatste,
moeder, vader, God onspreekbaar boven onze woorden uit:
zegen uw mensen die hier nu zijn en al uw mensen waar ook ter wereld,
doe lichten over ons uw Aangezicht en geef ons vrede.
In naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.
Slotlied: Als God ons thuisbrengt