Gelukkig zijn

San Salvatorgemeenschap 28 – 29 jan 2017
Thema: Gelukkig zijn
Voorganger: Ard Nieuwenbroek
Muzikale ondersteuning: de Cantorij

Openingslied: De vreugde voert ons naar dit huis

Welkom
Welkom vandaag aan iedereen. Voor jou die geluk in het leven heeft gevonden. Voor jou die zo naar geluk verlangt. Voor jou die geluk is kwijtgeraakt. Voor jou die twijfelt of geluk ooit in jouzelf kan komen. Vandaag zoeken we naar inspiratie, naar bemoediging en momenten van geluk. Geholpen door woorden, ons gegeven.
Laten we, voordat we die woorden gaan beluisteren en zingen, de stilte zoeken in onszelf en om ons heen, om oren en harten te openen.

Gebed
Onzichtbare altijd aanwezige,
Wees ons hier nabij om mens te zijn, zoals jij dat hebt bedoeld. Mens tussen mensen. Gelukkig mens tussen gelukkige mensen. Geluk delend, geluk schenkend en geluk ontvangend. Jouw woorden zijn ons gegeven om geluk te vinden in ons diepste zijn.  In verbinding met anderen en ondeelbaar verbonden met jou, altijd aanwezige.
Hier en nu, straks en ooit.
Lied: Neem mij aan zoals ik ben

Inleiding op de lezingen
In de eerste lezing geeft de Dalai Lama zijn basisgedachten over geluk. De Evangelielezing van Mattheus worden ook wel de zaligsprekingen genoemd. Jezus geeft ons hieraan aanwijzingen voor werkelijk geluk.

1e lezing
‘Ik ben ervan overtuigd dat de zoektocht naar geluk het doel van ons leven is. Of iemand nu gelooft of niet, welke godsdienst iemand ook aanhangt, iedereen is op zoek naar iets beters in het leven. Dus is geluk de beweegreden van het hele bestaan…’ Dit zijn de woorden van de veertiende Dalai Lama, spiritueel leider van Tibet, Nobelprijswinnaar en voorvechter van geweldloos verzet; een gelukkig man, die altijd lacht, hoeveel onrecht hem en zijn volk ook is aangedaan. Hij geeft aan dat geluk binnen ieders bereik ligt. Het is een houding die je aanneemt tegenover anderen en tegenover jezelf; een houding die draait om communicatie, openheid en herkenning. Inzien dat een ander – niet anders dan jijzelf – een mens is, is de eerste stap naar zelferkenning en innerlijke vrede.
Lied: Je zou gelukkig willen zijn

2e lezing  Mattheus 5, 1-12
Toen Jezus al die mensen zag, ging hij een berg op. Daar ging hij zitten. Zijn leerlingen kwamen bij hem. Jezus begon zijn leerlingen uitleg te geven over de nieuwe wereld. Hij zei: ‘Het echte geluk is voor mensen die weten dat ze God nodig hebben. Want voor hen is Gods nieuwe wereld. Het echte geluk is voor mensen die verdriet hebben. Want God zal hen troosten. Het echte geluk is voor mensen die vriendelijk zijn. Want aan hen zal God de aarde geven. Het echte geluk is voor mensen die werken aan gerechtigheid en opkomen tegen het onrecht, en die dat het allerbelangrijkste vinden. Want God zal hun moeite belonen. Het echte geluk is voor mensen die goed zijn voor anderen. Want God zal goed zijn voor hen. Het echte geluk is voor mensen die eerlijk zijn. Want zij zullen God zien. Het echte geluk is voor mensen die vrede sluiten. Want zij zullen kinderen van God genoemd worden. Het echte geluk is voor mensen die lijden omdat ze doen wat God wil. Want voor hen is Gods nieuwe wereld. Het echte geluk is voor jullie. Jullie zullen het moeilijk hebben omdat je bij mij hoort. Misschien schelden mensen je uit, of willen ze je gevangen nemen. Misschien vertellen ze allerlei leugens over je. Als dat gebeurt, moet je blij zijn en vrolijk. Want jullie krijgen een grote beloning in de hemel. De profeten van vroeger werden net zo slecht behandeld als jullie nu’.
Lied: Dat wij mogen horen

Overweging
Wat een prachtig Evangelie! Vandaag krijgen we een handleiding over gelukkig zijn. Niet in geboden. Zo van: je moet dit en je moet dat. Nee, het zijn liefdevolle aanwijzingen. Richtingborden voor geluk. Ook wel de zaligsprekingen genoemd. Ze zijn het begin van de Bergrede. Jezus geeft handvatten tot losdenken. Dat is het omgekeerde van wat we vastdenken noemen. In het losdenken leert hij ons een levenskunst, waarmee we de waan van alledag leren te ontstijgen. Voor mij gaat het hier vooral over de ware kunst om gelukkig te zijn. Wat is dat dan, gezien vanuit het perspectief van de richtingborden die we vandaag ontvangen? Geluk is hier in ieder geval niet hetzelfde als succes hebben, promotie maken, groei en overvloedig leven. Geld maakt niet gelukkig, ook al is het handig en noodzakelijk.  Wat dan wel? Hierover denkend herinnerde ik me ineens de prachtige Franse film met de al even prachtige titel: ‘ être et avoir’ . In het Nederlands: zijn en hebben.  Gaat het in ons leven om het ‘hebben’ of om het ‘zijn’? Ik denk dat het Evangelie van vandaag het heeft over ons ‘zijn’ en zeker niet over ons ‘hebben’ . Dat echt geluk niet te vinden is in bezit maar in wie je bent. Dat geluk niet zit in de buitenkant maar in de binnenkant. We krijgen via Mattheus daartoe acht concrete handreikingen. Laten we er eens een paar uithalen. Als eerste het werken aan gerechtigheid . Kan het nog concreter? Maakt dat gelukkig? Misschien wel. We hebben  immers een spreekwoord dat luidt: ‘ Wie goed doet, goed ontmoet’. Klopt. Toch vraagt het meer dan dat. Want als je inderdaad werkt aan gerechtigheid ben je ook kwetsbaar. Zoveel onrecht blijft bestaan en zoveel onrecht overkomt ook jou. Iemand zei ooit eens tegen mij:’ Onrecht is de botsauto van ons leven, iedere dag knal je er tegen aan’. Hoe ga je daar mee om? Zodat je niet ongelukkig wordt van al het onrecht dat je overkomt, juist als je in je leven zo hard werkt aan gerechtigdheid? Bij veel mensen leidt dat tot cynisme,  verbittering en passiviteit. Het antwoord is niet eenvoudig. Je ‘zijn’ komt immers onder druk en de verleiding is dan groot om het te zoeken in ‘hebben’ .  Simpel gezegd:  Na een rotdag vol onrecht heb je ineens het ‘recht’ om toch dat grote stuk chocolade of die fles wijn te pakken. Alleen maakt dat slechts erg kortstondig gelukkig.  Omgaan met het onrecht lukt vaak beter als je zoekt naar menselijke hulpbronnen die ons werkelijke erkenning kunnen geven voor dat onrecht . Dat helpt. In die zin zijn ze ‘door God gezonden’.  Maar om daar voor open te durven staan vraagt vertrouwen en lef. Een tweede handreiking is die  van vriendelijkheid. Aan hen zal God de aarde geven. Lijkt een gemakkelijke handreiking. Vriendelijkheid heeft niks te maken met ‘hebben’ maar alles met ‘zijn’.  Hoe vriendelijk zijn we eigenlijk in het weerbarstige dagelijks leven? En niet alleen voor mensen die ons wel ‘liggen’? Hoeveel kansen laten we liggen om vriendelijk te zijn voor mensen die juist onze vriendelijkheid nodig hebben? Iedereen weet toch vanuit eigen ervaring welk een enorm verschil het maakt of je te maken hebt met een vriendelijke specialist in het ziekenhuis of met iemand die alleen zijn werk doet? Met een verpleegster die niet alleen je gezicht wast maar ook oprecht vraagt hoe het met je gaat? Zelf krijgen we ook dagelijks honderden kansen om vriendelijk te zijn, ook tegen onbekenden. Het bijzondere is overigens dat ook hier iets wederkerigs in zit. De uitspraak: ‘Wat je uitstraalt trek je aan’ geeft aan dat vriendelijke mensen vaak vriendelijkheid bij anderen losmaken. Het maakt je gelukkig door niet alleen vriendelijkheid te geven maar ook door het te ontvangen. De afgelopen tijd ben ik weer in mijn geliefde Zuid Afrika geweest. In een sloppenwijk ontmoette ik Thando, een twaalfjarige jongen. Hij verbaasde me. Zijn leefomstandigheden, zijn ‘hebben’, tarten alle gerechtigheid. Hij woont in een golfplaten hut met gaten in het dak. Hij krijgt les met vijftig anderen leerlingen in een tochtig leslokaal. Hij heeft chronische bronchitis zonder medische begeleiding en krijgt tweemaal per dag een maaltijd, bestaand uit maïspap en soms gesuikerde rijst. Toch is hij gelukkig. Hij kijkt me stralend aan, ook als ik hem geen snoep of iets anders geeft. Hij wil met me praten. Speelt met anderen voetbal met een groot conservenblik. Hij is zuiver van hart, vriendelijk en zachtmoedig.  Een spiegel waarin ik kijk, nu samen met jullie. Kinderen leren ons vaak over het leven. Ze zijn nog niet gevangen door het ‘hebben’ maar leven in het ‘zijn’ .  Ook al zijn er natuurlijk ongelukkige kinderen, overigens meestal door toedoen van volwassenen. In de Schrift staat geschreven: ‘ Wie het koninkrijk Gods niet aanneemt als een kind zal er zeker niet binnengaan’ . Is dat dan misschien de aanvullende sleutel op het evangelie van vandaag? Dat we meer worden als Thando? Ons meer durven en willen richten op ons ‘zijn’ in plaats van op ons ‘hebben’? Gelukkig zijn.
Geloofslied: Wie ten einde toe

De tafel wordt klaargemaakt en er wordt gecollecteerd

Voorbeden
Eeuwige,
Geluk is ook het zoeken naar innerlijke vrede. Wees ons dichtbij in jouw liefdevolle vrede. Jouw hartstochtelijke en eindeloze kracht die voor ons beschikbaar is. Geef ons ogen, oren en harten om jouw Goddelijke liefdesenergie te kunnen ontvangen.

Kom adem ons open

Eeuwige,

Geef ons vertrouwen om te blijven geloven en werken aan gerechtigheid. Opdat we niet verlamd raken door het talloze onrecht dat ons, anderen en de wereld wordt aangedaan. Dat we niet vervallen in passiviteit en cynisme maar krachtig en vol vertrouwen blijven.

Kom adem ons open

Eeuwige,
Vandaag bidden we voor Thando en al die miljoenen andere kinderen levend in sloppenwijken op deze aarde. We bidden ook voor vluchtelingen die in winterse erbarmelijke omstandigheden moeten leven. Wees Thando en die vluchtelingen nabij met jouw kracht en voedt hen met vertrouwen in het leven. Hoeveel onrecht het leven hen ook iedere dag geeft.

Kom adem ons open

Eeuwige,
We bidden voor mensen in de zorg. Opdat ze vanuit jouw genade vriendelijk zijn en blijven in hun dagelijkse en onophoudelijke zorg aan zoveel kwetsbare mensen.

Kom adem ons open

Eeuwige,
Vandaag bidden we ook voor de gebeden die in ons gebedenboek staan geschreven. We  gedenken hen die zijn overleden en niet meer in ons midden zijn. We bidden dat ze als zielen in jouw licht en warmte mogen zijn. Vandaag noemen we in het bijzonder

Tafelgebed
Jij, oorsprong van elk zoeken en vinden, verlangen van elk mensenhart.
Dromende maak Jij in mij los de hunkering naar inzicht, het  luisteren naar
het woord van mijn naaste dat goed doet en kracht geeft. Jij doet ons nieuwe woorden spreken
en geeft ons nieuwe begeestering als twee of meer bijeen zijn in Jouw naam.

Jouw wijsheid is aan het licht gekomen in Jezus van Nazareth. Hij was zichtbaar vol van Jou
en bracht licht bij hen, die in de nacht tot Hem kwamen. Nieuw leven verkondigde Hij als van een nieuwe geboorte. Zijn rijk van liefde vergeleek Hij met een schat in de akker, de parel in het sleepnet, die voor alles moet worden gezocht. Daarvoor gaf hij zichzelf, als ‘n graankorrel die sterven moet om tot leven te komen.

Op die laatste avond voor zijn dood zat Hij aan tafel met zijn vrienden. Hij nam brood in zijn handen,
sprak zijn dank daarover uit, brak het, en deelde het uit met de woorden: neemt en eet, dit is mijn leven, mijn liefde voor jullie gege­ven. Ook de beker liet Hij rondgaan: Drinkt hieruit, allemaal, dit is mijn bloedeigen leven, een nieuw ver­bond, dat hemel met de aarde ver­zoent. Denk aan mij, tel­kens als je dit samen in mijn naam doet.

Aangevuurd door zijn Geest vinden woorden en mensen elkaar. Hij leeft in ons opstaan en naar de an­der gaan. Onmacht en angst hebben niet meer het laatste woord maar durven leven in een nieuw gevoel van geluk rondom Hem. In zijn geest wijzen mensen elkaar de bronnen aan, vindplaatsen van geluk en liefde. Samen gaan ze wegen om het onrecht te keren, hun handen staan klaar om te breken en te delen wat het leven biedt. Zo groeit zijn rijk onder ons wordt zoeken een hoopvolle tocht naar een land van licht en leven.

Zo willen wij op weg gaan, in zijn geest, zo willen wij bidden, met woorden die Hij ons gegeven heeft:
Onze Vader

Vredeswens
Vredeslied: Vrede voor jou en alle goed je vrienden

Iedereen wordt van harte uitgenodigd aan de tafel van brood en wijn
Lied: Eet en drinkt

Afsluitend gebed aan tafel

Slotgedachte: ‘Hebben en Zijn’ van Ed Hoornik
Op school stonden ze op het bord geschreven,
het werkwoord hebben en het werkwoord zijn.
Hiermee was tijd, was eeuwigheid gegeven,
de ene werkelijkheid, de andere schijn.

Hebben is niets, is oorlog, is niet leven,
is van de wereld en haar goden zijn.
Zijn is, boven de dingen uitgeheven,
vervuld worden van goddelijke pijn.

Hebben is hard, is lichaam, is twee borsten,
is naar de aarde hongeren en dorsten,
is enkel zinnen, enkel botte plicht.
Zijn is de ziel, is luisteren, is wijken,
is kind worden en naar de sterren kijken,
en daarheen langzaam worden opgelicht.

Zegen en wegzending
Geef ons zachtheid om geluk te delen
Geef ons lef om niet te hebben maar te zijn
Geef ons warmte om geluk te delen
Geef ons toekomst

Van hieruit zegenen we elkaar en onszelf
in de naam van de Vader, Zoon en Heilige Geest,
Amen

Slotlied: Van grond en vuur