Mens durf te leven

San Salvatorgemeenschap 8 – 9 nov 2014
Thema: Mens durf te leven
Voorgangers: Ard Nieuwenbroek en Marianne Thans.
Muzikale ondersteuning: Melodiek

Openingslied: Om warmte gaan wij een leven

Welkom
Welkom iedereen hier aanwezig. Jij, die zoekt naar evenwicht in jouw leven. Jij, die op sommige momenten wellicht intens gelukkig kunt zijn. Jij, die geniet van het goede dat je van anderen ontvangt. Jij, die hier is gekomen om het leven te vieren. Welkom in deze themaviering met als uitnodigende titel ‘ Mens durf te leven’.
Enkele weken geleden is er hier op zaterdagmiddag een intensieve workshop geweest met dezelfde titel. Deze viering vloeit daaruit voort en is mede voorbereid door Iet Bakx, Helly Dekker en Toos Verdonk. Welkom ook aan dominee Marianne Thans die in deze viering met mij , en de genoemde medevoorbereiders, voor zal gaan. Ik wens ons allen een inspirerende, moedgevende en vitaliserende viering toe.

Gebed
Er worden 8 moedgevende lichtjes van de Chanoeka kandelaar aangestoken
Lied za: Licht zal ons leven zijn – zo: Zuivere vlam

Hier zijn we. Bij elkaar in Gods naam
Die een mens nabij is
In dagen van geluk en tegenslag
In dagen van rijkdom en armoede
In dagen van gezondheid en ziekte
Nu en in de dagen die komen
In de naam van de vader, de zoon en de heilige geest

Inleiding op het thema en lezingen
Mens durf te leven is nogal wat. Wat kan ons hierin belemmeren en ook stimuleren? In het eerste gedeelte van deze themaviering gaan we luisteren naar verhalen die ons doen nadenken en ook bemoedigen om het leven voluit te durven leven, vanuit onze talenten, al of niet ten volle gebruikt. Eerst luisteren we naar een prachtig lied van Stef Bos.
Lied: Maskerman – van Stef Bos

1e lezing
Veerle is een jonge vrouw die zwaar gehandicapt is en die nog altijd bij haar familie woont. Als baby is ze bijna gestorven als gevolg van zuurstofgebrek waardoor ze in coma raakte. Vanaf die tijd krijgt ze heel vaak epileptische aanvallen. Liggen kan ze alleen in een rolstoel, die is aangepast aan haar vergroeide lijfje. Lopen, zitten, praten, zelf eten: dat kan ze allemaal niet. Kortom, Veerle is afhankelijk van de mensen om haar heen.
Haar vader neemt haar soms in zijn armen en danst voorzichtig met haar rond in de kamer. Ze reageert daar vrolijk op, zeggen de mensen die haar reacties hebben leren verstaan.
Als Peter, een medewerker van het logeer- en werkhuis binnenkomt, herkent ze zijn stem en dan begint ze te glimlachen. Toen Peter me over haar vertelde zei hij eerlijk: toen ik Veerle pas meemaakte dacht ik: wat is de kwaliteit van dit leven? Nu kent hij haar acht jaar en legt hij heel andere accenten. Een andere bewoner van de unit waar Veerle woont, is Daniël: een bewoner met een niet aangeboren hersenletsel. Daniel kreeg leukemie toen hij zeven jaar was. Hij doorstond – toen- de zware behandelingen. Zeven jaar later sloeg de leukemie wéér toe. De therapieën die hij opnieuw onderging vernietigden zijn weerstand compleet. Als gevolg van een hersenvliesontsteking raakte hij in coma. Toen hij daaruit bij kwam had hij mentaal nog een vermogen van een kind van een jaar. Daniël is inmiddels dertig. Hij kan heel moeilijk zijn: dan begint hij te smijten met grote blokken, gooit stoelen om. De verzorgenden hebben ontdekt hoe ze in zo’n situatie het beste kunnen reageren: Daniël mag naast Veerle gaan zitten. Dan slaat zijn onbeheerste gedrag totaal om: hij wordt rustig en aait haar, héél voorzichtig. Als er vreemden bij haar in de buurt komen, wordt hij boos: die wil hij wegjagen.
Niet alleen Daniël verandert als hij bij Veerle zit. Een jongen uit een andere unit die van zichzelf vreselijk onrustig is, wil wel tien keer per dag of meer naar Veerle komen kijken. Als het kan en de verzorgenden hem naar haar toe brengen, heeft Veerle op hem hetzelfde effect als op Daniël: zonder het te beseffen, draagt ze haar rust ook op hem over. Haar moeder zegt: ‘Veerle is zó gekomen om óns iets te leren. Door haar zijn wij geworden wie we nu zijn.’
Lied: Voor mensen die naamloos

Evangelie-lezing Mattheus 25, 13-30
Wees dus waakzaam, want jullie weten niet op welke dag en op welk tijdstip hij komt. Of het zal zijn als met een man die op reis ging, zijn dienaren bij zich riep en het geld dat hij bezat aan hen in beheer gaf. Aan de een gaf hij vijf talenten, aan een ander twee, en aan nog een ander één, ieder naar wat hij aankon. Toen vertrok hij. Meteen ging de man die vijf talenten ontvangen had op weg om er handel mee te drijven, en zo verdiende hij er vijf talenten bij. Op dezelfde wijze verdiende de man die er twee had gekregen er twee bij. Degene die één talent ontvangen had, besloot het geld van zijn heer te verstoppen: hij begroef het. Na lange tijd keerde de heer van die dienaren terug en vroeg hun rekenschap. Degene die vijf talenten ontvangen had, kwam naar hem toe en overhandigde hem nog vijf talenten erbij met de woorden: “Heer, u hebt mij vijf talenten in beheer gegeven, alstublieft, ik heb er vijf talenten bij verdiend.” Zijn heer zei tegen hem: “Voortreffelijk, je bent een goede en betrouwbare dienaar. Omdat je betrouwbaar bent gebleken in het beheer van een klein bedrag, zal ik je over veel meer aanstellen. Wees welkom bij het feestmaal van je heer.” Ook degene die twee talenten ontvangen had, kwam naar hem toe en zei: “Heer, u hebt mij twee talenten in beheer gegeven, alstublieft, ik heb er twee talenten bij verdiend.” Zijn heer zei tegen hem: “Voortreffelijk, je bent een goede en betrouwbare dienaar. Omdat je betrouwbaar was in het beheer van een klein bedrag, zal ik je over veel meer aanstellen. Wees welkom bij het feestmaal van je heer.” Nu kwam ook degene die één talent ontvangen had naar hem toe, hij zei: “Heer, ik wist van u dat u streng bent, dat u maait waar u niet hebt gezaaid en oogst waar u niet hebt geplant, en uit angst besloot ik uw talent te begraven; alstublieft, hier hebt u het terug.” Zijn heer antwoordde hem: “Je bent een slechte, laffe dienaar. Je wist dus dat ik maai waar ik niet heb gezaaid en oogst waar ik niet heb geplant? Pak hem dat talent maar af en geef het aan degene die er tien heeft. En gooi die nutteloze eruit, in de uiterste duisternis, waar men jammert en knarsetandt.”
Lied za: Wees hier aanwezig – zo: Maak uw woord

Overweging
Waakzaam zijn en durven geloven dat het leven een wonder is. In het Mattheusevangelie dat we vandaag horen, is Jezus boodschap : Wees Alert. Ga niet slapend door het leven. Kop uit het zand. En laat je maar zien met al de talenten die je zijn geschonken. Vlam! Leef! Durf! Doe iets ten goede met je talenten. Niet je licht onder de korenmaat laten schijnen. Kom tevoorschijn!! Maak van je leven geen schijnvertoning, neem het risico om fouten te maken. Alles beter dan je te verstoppen. Klinkt goed en bemoedigend, maar het is niet echt vrijblijvend deze vrolijke boodschap. Want wie niet durft en zichzelf verbergt achter maskers en achterdocht en bitterheid, komt er beroerd vanaf. Wij weten natuurlijk allang hoe beroerd. Want de gelijkenis is meer dan bekend. En ik deel de mening van de mensen, die in eerste instantie weerstand voelen bij deze tekst. Wat een oneerlijke verdeling en wat een harde afrekening. Geen zoete lieve Jezus hier. Maar we laten ons niet van de wijs brengen. En zullen in ieder geval alert zijn op de schaduwfiguur in deze tekst. Want hij is degene, die het hele verhaal reliëf geeft. Zonder hem is de gelijkenis levenloos. Juist door zijn zwarte kant komt de grootsheid van de geschonken talenten aan het licht. En het succes van zijn collega’s. Dat is wat hij geeft in dit verhaal. Voor hem zelf is het geschonken talent te groot. Te veel . Het bezorgt hem angst. Hij kan niet ontvangen. Hij gelooft niet in het wonder. Voor hem geen lichtje onder de puinhoop. Dat kan. Dat gebeurt. Nelson Mandela zei in 1994; “Het is ons licht, niet onze duisternis, die ons beangstigt”. Hoe kan dat? Jezus vertelt het met een gelijkenis: Een mens ging heen van zijn volk. En liet alles achter in handen van zijn mensen. Wat in dit Evangelie overduidelijk gemaakt wordt in de economische( geld) termen van Mattheus is de enorme grootte van de goederen die deze mens toevertrouwde aan zijn medewerkers. 1 talent was gelijk aan een jaarsalaris. Wat een vertrouwen in betrouwbaarheid en verantwoordelijkheid. Ik proef hier een heel positief en optimistisch mensbeeld. En ook geen zuinige God. Er wordt bepaald niet beknibbeld op het doorgeven van talenten. Hier wordt uitgedeeld; Overvloed, vertrouwen, verantwoordelijkheid! En met realiteitszin. Ieder krijgt naar vermogen. Niemand wordt overvraagd. Ieder kan worden die die is. Uniek en als geen ander. Er is verscheidenheid in gaven. Ieder draagt verschillend bij.
Hier komt onze weerstand op de proppen. Want is dat nou wel eerlijk? Het maakt toch dondersveel uit waar je wiegje stond. Ooit werd aan een paar gedetineerde mannen gevraagd: ” wat hopen jullie voor jullie pas geboren zoontjes?” Een zei; “ dat hij de beste pooier van Utrecht wordt”. Een andere vader zei; ” Dat hij niet zo wordt als ik, want anders breek ik hem de beide beentjes”. Natuurlijk maakt het veel uit wat je wel of niet mee krijgt in het leven. Goede gezondheid, een vrolijk hart, welstand of armoede of dat je moet dealen met een handicap. Maar…: wil de gelijkenis van de talenten vandaag vertellen: Het wordt problematisch als we met dat ene grote talent, dat we wel hebben niks doen. Doodzonde. De zonde waar het om gaat is niet verschilligheid, maar onverschilligheid. Dat je afziet van de jouw geschonken gaven en geen gebruik maakt van je recht om er van door te geven. Dat je niet durft te zijn wie je bent. Uit angst , teleurstelling. Woede over een onrecht. In de gelijkenis wordt verhaald van een heel boos bitter achterdochtig en beledigend mens. Je vraagt je af; kan dat ooit nog goed komen als je zo verstopt zit? Zit er toch niet ergens een lichtpuntje verstopt onder die puinhoop? In het gevangenispastoraat heb ik letterlijk ervaren dat de sleutel van die duistere cellen waarin we terecht kunnen komen in ons leven aan de buitenkant van de deur zit. Dat de ander nodig is om die deur te openen en dan vraagt; he, kom eens een beetje te voor schijn. Wat gebeurt er allemaal in jouw leven. Wie ben jij. Is er iemand om wie jij je zorgen maakt? Voor wie beteken jij? En wie was of is er voor jou. Wie kan weten dat jij hier zo zit? Wat is je verhaal? Je belemmering? Je onrecht? Je misstap? Waar heb je je talent gelaten? Laat het zien. Misschien durf je dan te gaan leven.
Lied: Kom en volg mij op de weg

Schaduw evangelie
In onze voorbereidingsgroep zijn we gegrepen door die ene man uit het Evangelie die zijn talent heeft begraven en daarvoor de rekening gepresenteerd krijgt. In een ‘ schaduw-evangelie’ willen we hem eens apart aan het woord laten.
U wilt wel weten hoe het met mij gaat? Ik ben verbaasd dat u dat vraagt. Op zich een wonder. Nou ik zal het u vertellen. U ziet; Ik zit me hier in het donker te verbijten. In het verdoemhoekje. Ik ben die ene man van dat ene talent. Het gezegde is; als je voor een dubbeltje geboren bent, word je nooit een kwartje. Ik kan u vertellen; dat is gewoon waar! Zal ik u eens uitleggen hoe dat werkt? Twee collega’s van mij kregen van onze baas 5 x en 2 x zoveel als ik als werkkapitaal. De rijken worden altijd maar rijker en de armen armer. Dat is ook gewoon waar! Het moet gezegd: Mijn collega’s hadden lef en waren succesvol. Ze verwierven allebei de verdubbelaar. Baas blij natuurlijk. Gaf meteen een groot feest en flinke promoties. Maar ik ken die baas van mij. Ik vertrouw hem voor geen cent. Met zulke lui moet je altijd oppassen. Als het goed gaat ben je een hele pief, maar o wee als je de mist ingaat. Ik ga dat risico dus uit de weg. Ik speel op safe. Laat mij maar buiten de schijnwerpers. Ik zeg nog tegen mijn vrouw; “Mientje; dit is geen zuivere koffie. Hier zit een raar luchtje aan”. Wie geeft nu zomaar zoveel kapitaal en vertrouwen uit handen. Daar moet een bijbedoeling achter zitten. U vraagt me hoe het komt dat ik zo negatief ben? Dat ik niet blij kan zijn net als die anderen? Waarom ik niet kan ontvangen? Tja…ik heb geen ervaring met iets om niet ontvangen? Wat zou kunnen maken dat ik me omkeer in een mens, die durft te leven? Ik weet het niet! Ik ben het best wel zat om in dit verhaal alleen maar als schaduwfiguur te dienen ter meerdere eer en glorie van de grote baas. Maar.. Waar haal ik in vredesnaam het lef vandaan?

Tweede overweging
Wat zou kunnen maken dat ik me omkeer in een mens , die durft te leven? Wat een vraag! Wat een groot verlangen! Is dat niet een vraag die we ons allemaal wel eens stellen? Durf ik het leven voluit te leven? Kan ik het leven ten volle leven? De man van dat ene talent is voorzichtig. Hij begraaft zijn talent met een beschermende laag aarde. Afgesloten van het zonlicht. Niet zichtbaar voor de buitenwereld. Zo beschermen we onszelf zo vaak. Soms is dat ook nodig. Omstandigheden in je leven kunnen zo pijnlijk zijn dat bescherming geboden is. Even in de passieve wachtstand. Bijvoorbeeld als in een week tijd je beste vriend overlijdt en je ook nog te horen krijgt dat je baan gevaar loopt. Dan is het zaak om in zo’n periode te overleven, wat natuurlijk ook een aspect van leven is. Dan is een beschermende laag aarde nodig om de hitte van het leven te doorstaan. Gelukkig zijn er ook andere fasen in het leven. Gek genoeg durven we dan ook niet altijd voluit te leven. Gebruiken we niet al onze talenten die ons gegeven zijn. Wat houdt ons dan tegen?. Iemand vertelde mij dat zij als kind van haar moeder, over mannen altijd maar weer signalen ontving, die maakten dat zij heel bang naar mannen toe werd. Gebaseerd op waarschijnlijk afschuwelijke ervaringen van haar moeder in een concentratiekamp. En hoe ze haar leven lang nooit vrij is gekomen van die onvrije boodschap. Nooit echt een relatie heeft durven en kunnen aangaan, waarmee haar talent als geliefde partner niet tot haar recht is kunnen komen. Of het verhaal van die taxichauffeur die me, rondrijdend door een stad, vertelde dat hij altijd jaloers was op mensen die een goedbetaalde baan met aanzien hadden. Dat hij nu eenmaal ‘ voor een dubbeltje was geboren’ en daar te lang ook in heeft geloofd. Zijn talenten niet ten volle gebruikend, mede doordat de onderwijzer hem altijd op de achterste plek in het klaslokaal liet plaatsnemen. En nu zo weinig zelfvertrouwen meer overhad waardoor hij niet alsnog een passende opleiding ging volgen. Zo hebben we allemaal goedbedoelde boodschappen meegekregen die er mede voor kunnen zorgen dat we niet al onze talenten ten volle gebruiken. Stef Bos vertolkt het zo prachtig: Hoeveel rollen moet je spelen? Hoeveel meesters moet je volgen? Hoeveel maskers moet je dragen? Om op een dag jezelf te worden. Het lef hebben om te worden wie je kunt zijn. Het lef hebben om te worden wie je wilt zijn. Dat vraagt om gereedschap dat een laagje aarde weg schept. Dat gaat niet vanzelf. Mensen om je heen, ook je dierbaren, verwachten soms dat je blijft wie je bent. De vertrouwde mens die ze kennen en waarderen. Ook als dat betekent dat je jouw, tot dan toe verborgen, talenten niet naar buiten brengt. Voor mij is de vandaag gelezen gelijkenis van Mattheus een oproep aan ons allen het leven ten volle te durven leven. Zoals ook in het eerste verhaal Veerle, met al haar beperkingen, haar talent gebruikt. Laten we onze talenten ontdekken en ze tot ontplooiing brengen. Voor jezelf en voor alle anderen om je heen. Geen verstoppertje spelen onder een beschermende laag aarde. Maar genietend van het warme zonlicht en het leven durven te leven.
Geloofslied: Wie ten einde toe

De tafel wordt klaargemaakt en er wordt gecollecteerd
Acclamatie: Luister heer, ontferm U over ons

Voorbeden
Eeuwige,
Leer ons onze talenten te erkennen
Geef ons dat we ze durven uit te graven
Dat we de kans krijgen ze te ontplooien

Eeuwige,
Geef ons dat we dankbaar zijn voor onze gaven
Maak dat we in staat zijn ze ook bij anderen te zien
Geef ons dat wij van anderen kunnen ontvangen
En zo elkaar gelukkig maken

Eeuwige,
Vandaag bidden we voor mensen als Veerle,
gehandicapt door en in het leven.
Geef hen de kracht en vitaliteit
om ook in hun beperkingen het leven te kunnen leven.

Eeuwige,
Voor alle verlaten mensen bidden wij:
Afgeschreven junkies, langgestraften in de gevangenis,
vluchtelingen in zovele landen.
We bidden dat ze in die stille verlatenheid
altijd weer uw vuur ontmoeten
in het zien en handelen van mensen om hen heen, misschien wij….

Eeuwige,
We bidden vandaag ook om mensen die om ons gebed hebben gevraagd.
Zoals met zachte hand geschreven in dit boek.
Zoals te zien in de verpleeghuizen en ziekenhuizen.
Zoals te voelen bij het zien van zoveel menselijk leed
in het dagelijks journaal en de krantenkoppen.
Vandaag wordt ons gebed in het bijzonder gevraagd…
Lied za: Luister heer, ontferm U over ons – zo: Gedenk ons hier bijeen

Tafelgebed
Hoe kleurrijk is de wereld met al wat leeft en bloeit,
met al wat is en wordt, in zee, op land en in de lucht,
Hoe talentrijk zijn de mensen van binnen van buiten,
dichtbij en veraf, in huizen en tehuizen, op straat op het werk,

Hoe kleurrijk ben jij, Eeuwige, in alles en iedereen aanwezig,
dans jij telkens een nieuwe wereld
weet jij ons te verwonderen met jouw zegen,
voelbaar aanwezig in die bevrijdende lach,
de glimmende ogen,
de vreugde en het plezier,
de humor en de muziek.

Hoe kleurrijk ben jij, Eeuwige, aanwezig in Jezus,
die ons voorging om mensen te bevrijden,
hun ogen te laten stralen, mensen op de been te helpen,
op te nemen in de kring, hen aan te sporen hun talenten te gebruiken.

Die de avond voor zijn sterven ons woorden gaf van hoop,
door het brood te breken en te zeggen:
ontvang dit brood, dit is mijn leven,
dat ik geef voor jou, opdat jij zult leven.

Hij nam ook de beker, sprak zijn dank uit,
reikte hem over en zei:
dit is mijn liefde stromend in mijn lijf,
drink ervan, opdat mijn liefde blijft stromen in jou.

In die geest willen we verder gaan,
willen we samen dansen,
onze talenten ontwikkelen,
er zijn voor elkaar, in blije dagen, in bange dagen
elkaar dragend,
vertrouwend op jou wat er ook gebeurt.

In die geest willen we samen bidden,
met woorden die Jezus ons heeft aangereikt.
Onze Vader

Vredeswens
Vredeslied: Geef mij je hand
Brood breken
Lied za: Wij leven op aarde – zo: Wie zijn leven niet wil geven

Mededelingen en bloemetje van de week

Slotgedachte – vrij naar Nelson Mandela
Realiseer je dat je een uniek mens bent. Wees niet bang voor je eigen grootsheid. Gebruik de talenten die je hebt, daarmee kun je anderen beroeren, inspireren en motiveren tot grootse prestaties. Hoe meer jij je talenten benut, hoe meer anderen mee durven doen.

Zegenwens
God geve ons grond onder de voeten
God geve ons een steun in de rug
God geve ons een dak boven ons hoofd
God geve ons een open toekomst
God geve ons kracht voor lichaam en geest
God geve ons vrede
En daarbij zegent hij ons in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest, Amen.

Slotlied: De steppe zal bloeien