Ons leven is een lied

SAN SALVATORGEMEENSCHAP |16 oktober 2022

 Ons leven is een lied

 50 jaar Melodiek   

Voorbereiding: Hans Waegemakers, Jan Wijgers, Theo Hofland en Franneke Hoeks
Melodiek o.l.v. Hans Waegemakers & Marcel van der Maeden
Piano Coby Wagemans | Fluit Maria Werner

Openingslied – Hier gaan we zingend

Welkom
We vieren dat Melodiek 50 jaar bestaat. Goud voor Melodiek.  Fijn dat jullie er bij zijn deze zondagochtend: Salvatorianen, oud-melodiekers en vrienden van Melodiek. Ooit begonnen als jongerenkoor en jarenlang in de San Salvatorkerk het koor van de zaterdagavond.  Een groot deel van haar bestaan onder de bezielende leiding van Hans Waegemakers. In deze viering nemen we feestelijk afscheid van jou als vaste dirigent van Melodiek.
50 jaar Melodiek en het feit dat jij het directie stokje doorgeeft aan Marcel van de Maeden waren voor jou (en ons) aanleiding om stil te staan bij zingen. Wat betekent zingen voor ons als koor? Voor mensen in het algemeen? Wat betekent het dat we vaak en graag zingen in de liturgie. Over die vragen zou de lustrumviering van Melodiek moeten gaan. Hans, Theo, Jan en ik hebben ons over deze vragen gebogen en zijn gaan zoeken naar Bijbelteksten over zingen. Er wordt regelmatig vertelt over dat mensen zingen voor de Eeuwige. Over de betekenis van zang voor mens en eeuwige is niet zoveel te vinden. We kwamen uit bij een gedicht van Oosterhuis. Machteld Terlingen zal dat straks lezen. Zingen brengt mensen samen, dat weten we als koor als geen ander. De tweede lezing komt uit het boek Handelingen en gaat juist over mensen samen. Theo Hofland zal die tekst voor ons lezen.  Hans verzorgt de overweging. We zingen ook rondom de tafel. Dat kan niet anders op een dag als vandaag. Zing vandaag! Luister als u wilt! Ons leven is een lied.

Inzingen

Muziek, zang, lied ontstaat ergens. En naast de noten, klanken en woorden is ook de stilte een deel van wat muziek is. Laten we de stilte zoeken en vanuit die stilte onze woorden richten tot te Eeuwige.

GEBED
Enige, Jij die het heelal doortrilt met jou toon
Jij die de schepping tot leven ademt
kom in ons tot klank
adem ons tot leven
zo wordt ons leven een lied
dat zingt van een groene aarde
van een wereld in vrede. Amen

Acclamatie – Dat wij volstromen 

Eerste lezing  Laat mij maar zingen
Laat mij maar zingen
zolang het nog kan.
Laat mij toch zingen
zolang ik nog ben
bij mijn verstand en bij stem.

Zolang de aarde nog rond is
en vrede een vierkante cirkel
laat mij toch zingen
mijn hart op mijn tong.

Zolang de oorlogen duren
de levenden sterven
de doden niet opstaan

laat ons nog zingen.

Huub Oosterhuis
Handgeschreven. Verzamelde gedichten

Lied  – Woord dat ruimte schept

Tweede lezing Handelingen 2, 43-47
De vele tekenen en wonderen, die de apostelen verrichtten, vervulden iedereen met ontzag.

Allen die het geloof hadden aanvaard en zich hadden laten dopen, vormden een gemeenschap en deelden alles met elkaar.

Ze verkochten al hun bezittingen en verdeelden de opbrengst onder degenen die iets nodig hadden. Elke dag kwamen ze trouw en eensgezind samen in de tempel, braken het brood bij elkaar thuis en gebruikten hun maaltijden in jubel en eenvoud van hart. Ze zongen voor God en waren gezien bij de hele gemeenschap.

Acclamatie – Wat eeuwen her begonnen is

OVERWEGING

Vandaag vieren wij dat Melodiek 50 jaar bestaat.
Van meet af aan was duidelijk dat het in deze jubileumviering niet over Melodiek moest gaan, maar over onze corebusiness: zingen in de liturgie. Toch kan ik het als scheidend dirigent niet laten iets over Melodiek te zeggen. Vandaag draag ik onder mijn overhemd een T-shirt met daarop de tekst “Melodiek, a way of life”. En zo is het maar net: Melodiek was en is een manier van leven. Het is een koor zonder publiek, want de aanwezigen worden geacht mee te zingen. Het is een koor dat gaat voor kwaliteit en dat betekent dat er tijdens de repetities stevig wordt meegedacht met de dirigent. Het is een groep mensen die er zijn voor elkaar als dat nodig is en die zich verantwoordelijk weten voor de geloofsgemeenschap waarvan zij deel uitmaken. Ik ben er trots op zo lang aan dit koor leiding te hebben mogen geven en deel te mogen uitmaken van deze groep mensen.
In het licht van dit jubileum en dit afscheid heb ik en hebben wij, die deze viering hebben voorbereid, ons een paar vragen gesteld.

Hoe lang zing ik al, zing jij al?
Hoe lang zingen wij christenen al?
Hoe lang zingt de mens al?
En vooral: waarom, waartoe?
En: wat doet zingen met ons?

Jij en ik, wij zingen al vanaf de kleuterschool, of eerder, wanneer er thuis muziek was.
Ik zing al vanaf mijn zesde in de kerk. Begonnen als zesjarige koorknaap in het jongens- en herenkoor van Nol van Broekhoven in de Heilig Hartparochie in Vught. Sindsdien ben ik nooit meer gestopt. Een dirigent wordt geacht niet mee te zingen met zijn koor… ik vind dat nog steeds moeilijk.

Laat mij maar zingen
zolang het nog kan.
Laat mij toch zingen
zolang ik nog ben
bij mijn verstand en bij stem.

Dat ik in mijn zeventiger jaren pas tegen mijn lijfspreuk moet aanlopen!

Wij christenen zingen al vanaf onze eerste samenkomsten. De Bijbel vertelt ons dat in de tweede lezing van vandaag. De eerste christenen zongen al tijdens hun bijeenkomsten en zij hebben het van geen vreemden.  De evangelist Markus schrijft ons: “En toen zij de lofzang, het Hallel, gezongen hadden (Jezus en zijn leerlingen) vertrokken zij naar de Olijfberg.” Dat was aan het einde van de laatste paasmaaltijd, die Jezus met zijn leerlingen hield. De oer-eucharistie, zou je kunnen zeggen. Dat Hallel bestaat uit de psalmen 113 tot en met 118.
Sindsdien is het niet meer opgehouden In Kerken, kloosters en kapellen, tijdens processies en bedevaarten. Het verhaal gaat dat er hier in Orthen al in de achtste eeuw een Salvatorkerkje werd gebouwd, op initiatief van Sint Willibrord nog wel.  Dat zou betekenen dat er hier al dertien eeuwen gezongen wordt.
Wij mensen zongen al toen wij nog in bomen leefden. Wij mensen zingen al vanaf het moment dat wij tot bewustzijn kwamen. Je hebt niet eens woorden nodig om te zingen, op klanken gaat het ook heel goed, zoals we straks in het tafelgebed zullen horen.
Waarom? Wat beweegt ons als wij zingen?
Zingen begint vanuit de stilte, het is contact maken met jezelf en jezelf naar buiten zingen.
Wij zingen vanuit hetgeen ons bezielt, het hart op de tong.
Zingen is niet alleen luisteren naar jezelf, maar ook luisteren naar de ander die samen met jou zingt. Het is afstemmen: invoegen, de ander niet overstemmen maar aanvullen en ondersteunen.
Zo werkt zingen verbindend, sticht gemeenschap. Wij samen.
Weet je nog hoe wij samen, zingend, uit de San Salvatorkerk trokken, om hier opnieuw te beginnen?
Zingen is emotie. Het is vreugde en verdriet, klacht en rouw, dank en vloek, liefde en gemis, pijn en genezing.  Het is hoop en wanhoop, geloof, overgave, gebrokenheid.
Je kunt zingen wat je niet kunt zeggen. Woorden die je niet over je lippen krijgt, woorden die te groot zijn, visioenen, belachelijke vergezichten, diep weggestopte, onderdrukte woorden, je kunt ze misschien niet zeggen, maar wel zingen en vooral: samen zingen. Dan is het niet zo erg, of dan is het veel feestelijker, veel vrolijker, veel echter.
Zingen lucht op, letterlijk: het geeft adem, werkt helend, zowel psychisch als lichamelijk. Hoe vaak gingen wij, Melodiekers, aan het einde van de week niet uitgeblust naar de koorrepetitie, om na afloop weer monter en opgewekt huiswaarts te keren! Hoe vaak kwamen wij, Salvatorianen, niet op zondagmorgen stijf van het liggen en met de slaap nog in ons kielzog naar de viering, om na afloop weer klaarwakker en energiek de wereld in te gaan!
Wij zijn meestal niet onze eigen tekstdichters, zeker niet wanneer wij gezamenlijk zingen. Jezus en zijn leerlingen hadden David, van wie gezegd wordt dat hij de 150 psalmen schreef. Wij hebben Huub Oosterhuis van wie gezegd wordt dat hij vaak zwaar op de hand is en onbegrijpelijk. Het is een misverstand te denken dat zingen alleen maar over leuke dingen gaat. Wij bezingen de donkere en lichte kanten van ons leven. Het is ook een misverstand dat de taal die wij hier bezigen klip en klaar moet zijn. Wij zingen niet in de taal van wetsteksten, dogma’s, gebruiksaanwijzingen, niet in de taal van bijsluiters of beschrijvingen.
Wij zingen in de taal van bijbel en poëzie, want hoe zou je anders kunnen verwoorden wat onuitsprekelijk is, wat nog niet is, maar ooit zal zijn.

Woord dat ruimte geeft
toekomst, weid licht land
waar gerechtigheid als rivieren stroomt.

In onze christelijke traditie liggen de vertaalde psalmen ten grondslag aan de zang in onze vieringen. Al gauw kwamen daar teksten van kerkvaders en kerkmoeders bij, nog later die van lieddichters. Uit die teksten rijst een bepaald beeld van God op, een bepaalde wijze van geloven en in de wereld staan.
Kunnen wij dat nog wel? Zo vanzelfsprekend en onbevangen God toezingen, die Heer is, almachtig, vader?  Of Maria, of Jozef? Ik kan dat niet meer. God is voor mij niet meer zo vanzelfsprekend, dat maakt het soms lastig zingen in de kerk. Heb jij dat ook? Dat het jouw taal of geloof niet meer is? Heb jij dat ook, dat het samen met anderen soms dan nog wel gaat ook al voel je jezelf meegenomen in een wereld waarin je de weg bent kwijtgeraakt? Waar soms een pad opdoemt dat je vol overtuiging gaat, maar waar je even later hevig staat te twijfelen?
Woorden zingen die de jouwe niet zijn is spannend. Woorden zingen die de jouwe niet zijn en ook nooit zullen worden, omdat ze haaks staan op jouw leven en geloof, is niet de doen.
Wij verheerlijken U en zeggen u dank voor uw grote heerlijkheid,
Heer God, hemelse koning, God almachtige vader.
Het is niet meer mijn God, niet meer mijn taal.
Lieve Vrouwe hoor gunstig onze smeekbeden aan.
O, gij kunt op dit feesttij, toch de bee niet versmaan
Van de honderden kind’ren, uit de stad u zo waard,
Die gij, Moeder, vol eerbied, om uw troon ziet geschaard.

Ergens in het begin van de 70’er jaren, ik was dirigent van het Kruiskamp Jongerenkoor, werden wij uitgenodigd om in de meimaand in de St. Jan te komen zingen. Eén van de liederen die van ons verwacht werden was het lied aan de Zoete Moeder, waaruit ik zojuist citeerde. Wij lieten weten dat wij dit lied niet konden en wilden zingen, Omdat het volkomen buiten ons geloof en onze leefwereld lag en Maria voor ons toch echt iemand anders was. Wij hoefden niet te komen zingen.
Woorden zingen die spekje naar jouw bekje zijn, die alleen maar jouw levenswijze en overtuigingen bevestigen, die niets meer te raden laten, die nooit schuren, geen vragen oproepen of openlaten is slaapverwekkend, dat werkt verdovend.
Hoe kunnen wij dan nog samen zingen op zondagmorgen, als onze godsbeelden in gruzelementen liggen, of wanneer we het niet eens zijn over wie of wat God voor ons is?
Door woorden te zingen die jou optillen uit het leven van alledag, die je bij de lurven pakken, die jou laten zingen wat je niet durfde dromen, niet durfde huilen, nooit durfde zeggen of zelfs denken, woorden zingen die nog te groot voor je zijn, waarin je iets van licht, uitzicht, zin, leven vermoedt, dát is pas iets.
Nee dat is alles.
Die zang is het waard om de stilte te verbreken.
Die zang brengt ons in de buurt van God.
Die zang heeft mij achtenzestig jaar aan het zingen gehouden in de kerk.
Die zang houdt ons op de been en bijeen.
Die zang houdt het visioen in ons levend.
Zolang wij ademhalen.

Geloofslied – Zolang wij ademhalen

VOORBEDE

Voor alle liedkunstenaars die stem geven
aan wat ons bezielt: liefde, hoop en wanhoop, troost en verdriet, lachen en huilen,
dat de goede Geest hen inspireert en gaande houdt.
Voor alle zangers en zangeressen die ons voorgaan in de zang,
die ons aan het zingen brengen en houden,
dat ze vol blijven stromen met levensadem.
Voor wat ons bezighoudt, verontrust, blij of verdrietig maakt
voor vrede in onze wereld, voor groene initiatieven,
voor solidariteit en barmhartigheid tussen mensen,
dat de zachte krachten en de goede machten de boventoon mogen voeren.

Acclamatie – Laat onze woorden stijgen 

Wij bidden voor hen die ons ontvallen zijn
en voor allen die ziek zijn.

Acclamatie – Koester de namen

COLLECTE | INSTRUMENTALE MUZIEK

 GEZONGEN TAFELGEBED – Gij die weet

ONZE VADER

VREDESWENS
VREDESLIED – Dona nobis pacem (Taizé – Pax Christi)

BROOD EN WIJN

LIED – Genoeg gezongen voor hem

GEBED

Laten wij bidden
Enige, wat er ook van zij
hoe klein onze hoop ook is
hoe groot het onrecht in onze wereld,
hoe lang de weg,
hoe krakkemikkig ons lijf,
wij zullen blijven zingen
tot het gloort aan de horizon
er vrede groeit tussen mensen.
Onze adem opgaat in de jouwe.
Amen

MEDEDELINGEN 

SLOTGEDACHTE 

Muziek is een manier van denken en leven.
Zij geeft een ziel aan de wereld
vleugels aan de geest,
kracht aan de verbeelding,
troost aan de droefheid
vreugde en leven aan alles op aarde.
Zij ligt aan de oorsprong
en is een deel van alles wat
goed, waar en mooi is.

Plato – een Griekse wijsgeer

ZEGENWENS Franneke
Moge wij elkaar tot zegen zijn
in het lied dat  we samen zingen:
veelkleurig en verbonden
soms verstild,
dan weer helder,
steeds gericht op elkaar
en op jou.
Moge we elkaar tot zegen zijn
ook als de muziek verstomd:
dat we ook dan nog weten
van klank en kleur.
Moge we elkaar tot zegen zijn
en blijven zingen
van vrede, recht
en die nieuwe aarde.

Dan zal Eeuwige met ons gaan
en mogen wij ons gezegend weten
in  de naam van de vader/moeder, zoon en heilige Geest.
Amen.

Slotlied: Als daar muziek voor is