Recht doen aan onrecht

San Salvator Gemeenschap, 27-28 oktober 2012
Voorgaan: John Parker, Ard Nieuwenbroek, Esther Bressers

Openinglied
zat: Vrede voor jou hierheen gekomen
zon: Op weg naar morgen

Inleiding
Onze weg in het leven is geen snelweg met een rechtstreekse verbinding … die weg is er een met vele omleidingen, drempels en wegversperringen. Welke draagkracht en veerkracht hebben mensen om met deze hindernissen van het leven om te gaan? Doen zij zichzelf en anderen recht aan door ook bij kleine en grote moeilijkheden op het pad van rechtvaardigheid te blijven? Of ontstaat er juist onrecht, niet zelden vanuit angst, verdriet of boosheid? Onrecht wat vaak niet zomaar met de ander gedeeld kan worden… Hoeveel mensen blijven er niet jarenlang dwalen in dezelfde doodlopende straten.

In deze viering willen we met jullie onderzoeken hoe we onszelf en anderen recht kunnen doen door op een zuivere manier met onrecht om te gaan.

Gebed

Goede God, in onze puurheid willen we onze gebeden met U delen
dat mensen die onrecht overkomen of een ander hebben aangedaan
zij daaronder lijden en hun vertrouwen is beschadigd,
dat zij hun stilte durven doorbreken, zich innerlijk vernieuwen
en het vertrouwen in zichzelf en elkaar hervinden.
Sta ons bij vanuit Uw oneindige goedheid en liefde.

Acclamatie: Een schoot van ontferming

Gedicht: (begeleid door zacht muziek)

Aan geen mensenleven gaat het voorbij,
onrecht dat je overkomt,
jou wordt aangedaan
Gezien op afstand
of voelend van heel dichtbij
Ontmoetingen met klein of groter lijden
zijn niet te vermijden
in ons menselijk bestaan.

Geraakt in je hoofd..lijf..hart, je ziel
als iets of iemand je schaadt
hoe dagen soms verkleuren
onrecht je diepe wonden slaat
jouw hart zijn slagen versnelt
je stem met vlammen praat
of je krachten worden ontnomen
je in stilte en verwarring laat.

Welke goedheid drijft ons aan
om het recht te laten spreken
diepste gronden te verstaan
de moed te kunnen ontmoeten
oog in oog te staan
Welke kracht weet ons te dragen
houdt ons samen op ‘t spoor
als onrecht om recht zal vragen
Ons verlangen naar een luisterend oor
die stille ander in zwijgen nabij
een open hand, een enkel woord
erkenning als krachtig medicijn
Gezien weten door de ander geeft licht
verlicht je zorgen en de pijn
als hij je toont zijn aangezicht,
er oprecht voor jou wil zijn..

Lied:
zat: Een vader had een mooie droom (2,3,5)
zon: Die mij getrokken uit de schoot

Schriftlezing: uit Lukas 15 (25-32)

De oudste zoon was op het veld. Toen hij naar huis ging en al dichtbij was, hoorde hij muziek en gedans. Hij riep een van de knechten bij zich en vroeg wat dat te betekenen had. De knecht zei tegen hem: “Uw broer is thuisgekomen, en uw vader heeft het gemeste kalf geslacht omdat hij hem gezond en wel heeft teruggekregen.” Hij werd woedend en wilde niet naar binnen gaan, maar zijn vader kwam naar buiten en trachtte hem te bedaren. Hij zei tegen zijn vader: “Al jarenlang werk ik voor u en nooit ben ik u ongehoorzaam geweest als u mij iets opdroeg, en u hebt mij zelfs nooit een geitenbokje gegeven om met mijn vrienden feest te vieren. Maar nu die zoon van u is thuisgekomen die uw vermogen heeft verkwanseld aan de hoeren, hebt u voor hem het gemeste kalf geslacht.” Zijn vader zei tegen hem: “Mijn jongen, jij bent altijd bij me, en alles wat van mij is, is van jou. Maar we konden toch niet anders dan feestvieren en blij zijn, want je broer was dood en is weer tot leven gekomen. Hij was verloren en is teruggevonden.”’

Acclamatie: Blijf niet staren op wat vroeger was

Overweging:

Als grootvader smul ik vaak van prachtige uitspraken door mijn kleinkinderen. Steeds opnieuw valt me op dat zo rond de leeftijd van 2/3 jaar de eerste echte zin wordt uitgesproken. En weet u welke zin dat vaak is? ‘Dat is niet eerlijk’, en dan kijken ze er uiteraard besmuikt bij in de hoop alsnog recht te worden gedaan. Opmerkelijk dat dit vaak een van die eerste zinnen is die een mens uitspreekt naar een ander. Het duidt op een ervaren onrecht, hoe groot of klein dan ook. We zijn daar gevoelig voor, net als de zoon uit de lezing die verbijsterd ziet hoe zijn vader zijn broer, de verloren zoon, onthaalt en verwelkomt. Ieder van ons heeft elke dag weer te maken met onrecht. Iemand noemde onrecht wel eens ‘de botsauto in ons leven’. Laten we eens verkennen hoe onrecht er uit kan zien. Van klein naar groot. Wat gebeurt er als iemand in een drukke bakkerij je voorschiet? Of als je in een parkeergarage braaf staat te wachten tot een auto wegrijdt en op het moment dat je wilt gaan parkeren er razendsnel een andere auto jouw plekje inneemt? En dan een grote stap naar veel groter onrecht: Op veertienjarige leeftijd overlijdt jouw kind door een verkeersongeluk. Of: na een dienstverband van dertig jaar word je van de ene op de andere dag ontslagen. Of: jouw kind sterft door ondervoeding en je kunt dat niet voorkomen. Hoe mensen onrecht ervaren is natuurlijk strikt persoonlijk. Waar de een de schouders voor ophaalt ligt een ander de halve nacht van wakker. Onrecht is subjectief en zeker niet objectief. Dus de reactie op dat subjectieve onrecht is uiteraard ook verschillend. Het lijkt bijna een levenskunst om op een constructieve manier met onrecht om te gaan. Ook gemeenschappen en volkeren ervaren vaak onrecht. Zo hebben velen van ons, uiteraard op een verschillende manier, het moeten verlaten van de San Salvatorkerk als onrecht ervaren. Op veel grotere schaal voeren volkeren, en eigenlijk hun leiders, oorlogen met het daarvoor ervaren onrecht als rechtvaardiging.

Laten we samen mijmeren, aan de hand van beelden, over onrecht in onze wereld. (beelddia’s, begeleid door Jan Wijgers op gitaar)

Onrecht vaak gebruikt als billijking van destructief gedrag. Ook op kleine schaal, soms ook in onze gemeenschap. In gewoon Nederlands: ‘Lekker puhh….!’. Ik ben door jou of jullie tekort gedaan en nu ben ik ook niet meer aardig tegen jou of jullie. Of ik ben daarmee gerechtigd over jullie te roddelen. Je verdiende loon.

De verloren zoon in de gelijkenis deed zijn vader en broer onrecht door te vertrekken en daarbij het door hem opgeeiste erfdeel te verkwisten. Het antwoord van de vader bij zijn terugkomst is zijn omarming: hij doet zijn zoon weer recht. Om ons heen zien we ook van zulke vaders. Ik moet dan altijd denken aan Nelson Mandela. Na 27 jaar gevangenschap op Robbeneiland werd hij een verzoenende president die zich ook verbond met zijn voormalige blanke onderdrukkers. De combinatie van zijn verschijning, zijn stem en zijn gevoel voor humor maken hem tot een van de meest bijzondere persoonlijkheden op deze wereld. Bijzonder is dat de leiderschapsfilosofie van Mandela voortkomt uit een oude Afrikaanse traditie. Ubuntu is een bekend begrip in Afrika en betekent medemenselijkheid. Vanuit deze Ubuntutraditie en met zijn bijzondere kwaliteiten is Mandela erin geslaagd de eerste wankele stappen te zetten in een verzoeningsproces in de jonge democratie van Zuid Afrika. Een van de eerste gasten die Mandela uitnodigde bij zijn installatie als president was een man die hem op Robbeneiland had bewaakt. Deze cipier was een van zijn eregasten.

Om recht te doen aan een ander, die jou onrecht heeft aangedaan, moet je boven de verleiding staan om iemand net zo te laten lijden als jij hebt geleden. Door deze verbinding aan te gaan met het onrecht groeit de mogelijkheid van een constructieve toekomst tussen jou en die ander.

Is dat wat Jezus bedoelde in zijn gelijkenis van de verloren zoon die terugkeerde in de armen van zijn vader? Is dat de oproep aan ons om aangedaan onrecht niet te vergelden? Niet de makkelijkste weg te kiezen van achterklap, manipulatie en passieve agressie?

En er is meer. Wat doen we met mensen om ons heen die duidelijk door het onrecht zijn getroffen? Zien we die en durven we hen recht te doen door werkelijke aandacht te geven aan het onrecht, die ander aangedaan? Niet om het onrecht te willen oplossen en daardoor vooraf al verlamd te raken. Maar simpelweg er zijn: Ik ben er voor jou! Zijn dat geen bekende en inspirerende woorden uit de Bijbel?

Laten we als mensen niet jarenlang dwalen in dezelfde doodlopende straten van onrecht en vergelding. Juist in kleine steegjes kun je het licht al van verre zien.

Lied: Te doen gerechtigheid

Voorbereiding van de tafel

Voorbede: zat: Luister Heer, ontferm U

zon: Dan nog klamp ik mij vast aan jou

1. Laat ons bidden voor allen die op weg zijn om de ander te vergeven. Dat zij de moed vinden om samen een nieuwe start te maken en zich te verzoenen.

2. Laat ons bidden voor ieder van ons in zijn zoektocht naar rechtvaardigheid en verzoening. Laten we samen even stilstaan bij het vinden van de goedheid in onszelf.

3. Laten we bidden voor een hart vol liefde en verdraagzaamheid. Een zuiver hart wat voorbij het onrecht de mens in de ander kan blijven zien en ontmoeten.

Tafelgebed:

God, Moeder en Vader van ons mensen:
wij danken Jou
voor de schoonheid van de aarde,
voor de mensen
om wat ze zijn en om hoe ze zijn,
allemaal verschillend,
mooi op hun eigen manier.

God wij danken Jou voor Jezus.
Door hem leren wij Jou kennen:
door hoe Hij heeft geleefd,
door wat Hij zei en deed.
Hij leefde ons voor
dat liefde het grootste gebod is,
dat liefde de basis
vormt van een echte gemeenschap.
Hij leefde ons voor
dat rechtvaardigheid
een kenmerk is van de vrije mens.
Zijn spoor is onuitwisbaar,
zijn geest in ons is niet te doven.

Want op de laatste avond van zijn leven,
heeft Hij ons zijn lijf en ziel
voor eeuwig gegeven.
In het bijzijn van zijn vrienden
heeft Hij brood genomen,
dankte Jou voor het brood,
brak het
en deelde het aan zijn vrienden
met de woorden:
‘Neem en eet van dit brood,
dit is mijn leven,
ik geef het aan jullie.’

Hij nam een beker,
sprak een dankgebed,
en zei tot zijn vrienden:
‘Drink hieruit en proef van mijn liefde,
zodat mijn vreugde in u zal zijn
en haar volheid bereikt.

Heb elkaar lief,
zoals ik u heb lief gehad.’

Zo is Hij voor ons levend brood geworden,
zo delen wij ons gebroken leven,
om ten volle mens te zijn.

Goede God,
voed in ons het respect
voor alle mensen,
geschapen naar Uw beeld,
die in velerlei aard en afkomst
Uw aarde bewonen en bewerken.
Laat in ons het besef groeien
dat wij geen gemeenschap zijn
waar het recht van de sterkste geldt,
waar vastgehouden wordt aan oude wetten,
waar geen plaats is voor andersdenkenden.
Laat ons met de hulp van jouw Geest
een gemeenschap zijn
van mensen in beweging,
vol ruimte en openheid voor elkaar.
Raak ons met jouw liefdesvuur.
Verfris ons,
doe ons herleven in het doen van gerechtigheid.
Laten wij elkaar tot brood worden,
brood van vrede en liefde,
zodat wij elkaar niet loslaten.

Laat ons daartoe bidden
met de woorden die Jezus ons geleerd heeft: Onze Vader…

Vredeswens: zon: Welkom op de bergen

Communie:
zat: Twee handen schoon gebleven
zon: Kom in mij, win, ontwapen mij

Slotgedachte:

Op verzoek van Mandela was BP een basisschool aan het bouwen in een van de drukst bevolkte gebieden van de Oostkaap. Tijdens dat project kreeg Peter, als leidinggevende bouwer, een uitnodiging om Mandela op de hoogte te brengen van de voortgang. Het ging om een ontbijtbespreking met Mandela. Die dag trok Peter zijn mooiste kleren aan en tot zijn verrassing stond zijn gastheer op het parkeerterrein op hem te wachten. Hij verwelkomde hem en zijn chauffeur hartelijk. Volgens het protocol van het bedrijf trok de chauffeur zich terug en ging in de auto zitten. Net voordat iedereen wilde gaan eten scheen Mandela iets te missen. Hij vroeg: “Peter, jullie waren toch met zijn tweeën?”. Deze antwoordde: “Nee, meneer, ik ben hier alleen gekomen”. “En die andere heer dan?” drong hij aan, en Peter zie: “Nee, meneer. Dat was de chauffeur maar. Hij wacht zolang in de auto”. Mandela stond meteen op en liep naar buiten naar de chauffeur toe. Hij stelde zich aan hem voor en nodigde hem uit met ons te komen ontbijten. Nelson Mandela liep terug naar de keuken en zei: “Kan er nog een bord bij worden gezet?”.

Zegen en wegzending:

Slotlied:
zat: Gij spreekt zo zwart
zon: Verdoofd en schamper van gemis.