Vrede en vrijheid in jezelf

SAN SALVATORGEMEENSCHAP: 20/21 sept 2014
Thema: Vrede en vrijheid in jezelf
Voorganger: Ard Nieuwenbroek
Muzikale ondersteuning: de Cantorij

Openingslied: Vrede voor jou hier gekomen

Welkom
Wat fijn, dat we hier weer samen zijn om het leven te vieren. Welkom voor jou, die het leven op dit moment niet zo gemakkelijk vindt. Welkom voor jou die twijfelt, over wat dan ook. Welkom voor jou die in vrede is of daar zo naar verlangt. Welkom voor jou die in vrijheid is of daar zo naar verlangt.

Openingswoord
We staan aan het begin van de vredesweek. Een mooie aanleiding om opnieuw stil te staan bij vrede. Is vrede alleen de afwezigheid van oorlog? Ik weet het eigenlijk niet zo zeker. Het lijkt eigenlijk wel logisch: waar geen oorlog is, daar is vrede. Toch twijfel ik. Dat doe ik samen met Maria van den Dungen, die volgend weekend ook voorgaat rond het thema ‘vrede’. Dit weekend zoeken we naar de vrede in jezelf. Hoe dit eigenlijk het begin is van alles. Het volgend weekend ligt het accent vandaaruit ook op de vraag: en wat betekent die innerlijke vrede nu eigenlijk voor ons omgaan met anderen om ons heen?

Iemand vertelde me onlangs van een bijzondere ervaring van innerlijke vrede, die ik hier met jullie wil delen.
Je zit en kijkt. Je leert om bij de pijn te blijven. Je leert om de onrust vanaf een zekere afstand te bekijken. Je laat je niet voortdurend meenemen door de stroom van gedachten. Je schrikt niet van allerlei gevoelens, wordt er niet meer door overmand. Je begint contact te krijgen met een centrum van stilte in jezelf. Vrede daalt neer.
Gebed
Laten we het stil maken in onszelf en om ons heen. Zoekend naar de vrede in onszelf en ons verlangen naar harmonie, diep van binnen. Heer, leer ons bidden, zonder grote woorden, in de stilte van ons hart. Een woordeloos gebed. Zoekend naar inspiratie voor momenten van onrust en leegte. Ons verlangen voelend en voedend. Nu en straks.
Stilte
Acclamatie za: Een schoot van ontferming – zo: Zuivere vlam

Inleiding op de lezingen
In de zomertijd had ik me voorgenomen weer eens flink wat boeken te gaan lezen. Het is niet gelukt. Misschien ook wel doordat een speciaal boek me lange tijd heeft bezig gehouden. Dat is het prachtige boek van Arthur Japin, getiteld ‘De overgave’. De eerste lezing vandaag is uit dat boek genomen. Het verhaalt over een oude vrouw. Ze heeft haar leven lang met van alles geworsteld en op het eind van haar leven, vlak voor de hemelpoort, doet ze een aangrijpende en alles overspoelende ontdekking. Een verhaal dat me deze zomer heeft geraakt en vandaag zo past in onze viering .
De tweede lezing is een brief aan de Kolossenzen met een oproep aan iedereen over innerlijke vrede. Een nogal uitnodigend verhaal!

1ste lezing Uit: De overgave (Arthur Japin)
Lang geleden zat voor de grot, die toegang tot de hemel geeft, een vrouw. Een gezicht als een walnoot had ze, zo lang had zij daar al gezeten. Tussen haar knieën hield ze een leren zak geklemd, waarin zij de warmte van de wereld bewaarde. De aarde was in die dagen rondom bedekt met ijs, de rivieren waren hard geworden en langzaam verdwenen ook de vlakten en alle bergen onder sneeuw. Als pegels raakten de mensen op aarde verstard en de tranen van het oudje bevroren in haar ogen, maar de zak wilde zij niet openen. Zo bang was zij, bang dat haar warmte de sneeuw zou doen smelten en het ijs vloeibaar zou maken. Zij had bedacht dat de wereld dan zou overstromen en zij zou verdrinken. Dus trok ze het koord nog strakker aan en dacht dat ze daar goed aan deed. Zo zat zij daar alleen, en zij probeerde zich goed te houden en sprak zichzelf moed in omdat zij in haar eentje de wereld aan het redden was, maar ondertussen begonnen haar vingers te tintelen en een voor een vroren haar tenen af. Ten slotte, toen zij helemaal hard was, verloor zij haar greep op de leren zak. En ze voelde hoe hij wegzakte uit de klem van haar dijen, maar het lukte haar met geen mogelijkheid haar knieën nog tegen elkaar te drukken. Zij wilde haar ogen sluiten en toch kon ze niet anders dan zien hoe de zak openviel en alle hitte eruit stroomde. Warme lucht golfde over de vlakten en omarmde de aarde als een moeder die haar kind terugziet. En inderdaad, het ijs werd water en de sneeuw smolt precies zoals de oude vrouw altijd al gevreesd had. Zeeën kolkten weer en rivieren liepen vol. Maar buiten hun oevers traden ze niet, want de grond dronk gretig en de bomen konden de dorst van hun wortels weer lessen, zodat zelfs in de dorste takken het leven terugkeerde en de vlakten overal weer paars en goud, roze en korenblauw kleurden. En als laatste, hoog boven dat alles, ontdooide voor haar grot die toegang tot de hemel geeft, de oude vrouw. Van haar voeten naar haar vingers kwam alles weer in beweging. Uiteindelijk kon zij zelfs haar hart nog even voelen kloppen. Zij dacht aan al die jaren dat ze in de kou gezeten had en waarom eigenlijk en ze merkte dat het vocht uit haar ogen niet meer zoals vroeger stolde in haar kraaienpootjes.
Lied: Om warmte gaan wij een leven

2e lezing: Brief aan de Kolossenzen 3: 8-15
U moet nu alles wat slecht is opgeven: woede en drift, vloeken en schelden. Bedrieg elkaar niet, nu u de oude mens en zijn leefwijze afgelegd hebt en de nieuwe mens hebt aangetrokken, die steeds vernieuwd wordt naar het beeld van zijn schepper en zo tot inzicht komt. Dan is er geen sprake meer van Grieken of Joden, besnedenen of onbesnedenen, slaven of vrijen, maar dan is de Eeuwige alles in allen. Omdat Hij u heeft uitgekozen moet u leven in goedheid, bescheidenheid, zachtmoedigheid en geduld. Verdraag elkaar en vergeef elkaar als iemand een ander iets te verwijten heeft. Zoals de Heer u vergeven heeft, moet u elkaar vergeven. En bovenal: leef in de liefde. Dat is de band die u tot een volmaakte eenheid maakt. Laat in uw hart de vrede van de Eeuwige heersen, want daartoe bent u geroepen!
Acclamatie za: Het woord dat jou geef – zo: Laat onze woorden stijgen

Overweging
Het is makkelijker gezegd dan gedaan: ’Laat in uw hart de vrede van de Eeuwige heersen, want daartoe bent u geroepen’. Vrede in jezelf, in je hart, in je ziel. Wat een prachtig en heerlijk idee! Jammer genoeg lukt die vrede in onszelf lang niet altijd. Misschien heeft dat wel te maken met het ontbreken van iets anders in ons leven: vrijheid in jezelf. Is vrede in jezelf wel mogelijk zonder innerlijke vrijheid?
Op tv komt regelmatig een reclamespotje langs over het Zwitserleven gevoel. Zo van: nu ben je eindelijk gepensioneerd en nu gaat het grote genieten beginnen! Vol vrijheid en vrede in jezelf. Tenminste, zo zien de acteurs van dat spotje eruit. Vol vrede en vrijheid. Mezelf voorbereidend op mijn naderende 65ste verjaardag heb ik het laatste half jaar met veel energie gedacht, gevoeld en ook met anderen gesproken over die vrijheid en vrede in mezelf. Niet dat ik nu alle antwoorden heb, verre van dat! Wel wil ik jullie vandaag meenemen naar een aantal richtingborden die mijn denken heeft opgeleverd. Geïnspireerd door die mooie traditie van de Vredesweek. Geïnspireerd door hoe Jezus zich aan ons heeft laten zien in zijn kortdurende leven hier op aarde. Immers: waar vinden we een mens die zo vervuld van innerlijke vrede en vrijheid het leven heeft geleefd? Natuurlijk ook met angsten en twijfels. Zoals verteld in de eerste lezing.
En inderdaad, het ijs werd water en de sneeuw smolt precies zoals de oude vrouw altijd al gevreesd had. Zeeën kolkten weer en rivieren liepen vol.
Wat een prachtige woorden uit de eerste lezing! Dit gaat over vrijheid. Binnen onszelf kennen we soms ook bevroren water. Bevroren vrijheid van wat in ons is en niet mag stromen. We beperken onszelf en durven de gedroomde hartstochten in ons leven niet te volgen. Onvrijheid als leidraad in het leven.
Dan maar liever de vrijheid. Ik vermoed dat vrijheid in jezelf onder meer betekent dat je vanuit een diep innerlijk weten keuzes maakt in en over je leven. Niet of zo min mogelijk onder invloed van wat anderen daar van vinden. Los van de vraag of iets, wat je belangrijk vindt, ook meteen haalbaar is. Vol levensmoed ergens voor gaan, hindernissen en valkuilen nemend. Je droomvisie van een betekenisvol leven volgend, precies zoals Jezus dat ons heeft voorgeleefd. Dat valt vaak niet mee. Als mens sta je voortdurend onder invloed van de wereld. We hebben sociale perspectieven van hoe iets hoort. Je mag eigenlijk niet van het gebaande sociaal gewenste pad af, soms op straffe van roddel en zelfs uitsluiting. Laatste zag ik dat grappig terug toen op een drukke marktdag iemand met nogal afwijkende kleurrijke kleding en haardracht over de markt wandelde. De opmerkingen waren niet van de lucht. Prachtig vind ik het dan om te zien hoe ze met opgeheven hoofd in alle vrijheid langs de marktkramen bleef lopen, niet om te provoceren, maar gewoon omdat ze kleurrijk was. Hoeveel dingen doen we alleen niet omdat we bang zijn voor de reacties van de omgeving?
Die innerlijke vrijheid leeft soms ook op gespannen voet met de vrijheid van mensen om je heen. Ook met die van je dierbaren. Er is een dunne grens tussen je eigen innerlijke vrijheid en de daarmee soms samenhangende onvrijheid van anderen. Als je oprecht jouw droomvisie naleeft kan dat voor mensen betekenen dat ze niet van jou ontvangen wat ze graag zouden willen.
Is innerlijke vrijheid dan alleen maar geen last hebben van je omgeving, in wat je ook doet of laat? Ik vermoed dat er meer is. Innerlijke vrijheid heeft ook alles te maken met de manier waarop je naar jezelf kijkt. Een sombere, negatieve en beperkende kijk op jezelf geeft veelal weinig basis om in vrijheid te zijn. Dat valt dan bijvoorbeeld op in de hoeveelheid keren dat je tegen jezelf ‘Ja-maar’ zegt, misschien zelfs wel predikt.
Iets als: ‘ Zullen we eens een lekkere lange fietstocht maken? Ja maar, er is vandaag wel veel wind en ook regen voorspelt! Wat denk je ervan om ons kleinkind eens mee te nemen naar de Efteling? Ja maar, dan wordt ze teveel verwend. Is het een idee in die werkgroep te gaan zitten? Ja maar, weet je wel hoeveel werk dat betekent? ‘
Je sluit jezelf zo op in een privé gevangenis die je beperkt in je vrijheid. Of jezelf kleineert door opmerkingen als: “Dat kan ik toch niet” of “Dat is toch niks voor mij”. Veel mensen durven ook niet vanuit innerlijke vrijheid hun droomvisie te volgen omdat ze bang zijn voor de pijn, die hen onderweg ook gaat raken. Tegenvallers, modderkuilen en valkuilen zijn er genoeg. Die vermijden betekent dat je het leven vermijdt. Je kiest dan voor onvrijheid. In vrijheid naar jezelf kijken betekent eigenlijk niets anders dan fundamenteel Ja zeggen tegen jezelf. Jezelf omarmen in wie je bent, wat je kunt en wat je nog niet kunt. Jezelf in volle liefde vertrouwen. Zoals die oude vrouw in de eerste lezing.
Uiteindelijk kon zij zelfs haar hart nog even voelen kloppen. Zij dacht aan al die jaren dat ze in de kou gezeten had, en waarom eigenlijk, en ze merkte dat het vocht uit haar ogen niet meer zoals vroeger stolde in haar kraaienpootjes.
Verlangen we niet allemaal naar dat moment van vrede in onszelf? Dat het vocht uit onze ogen niet stolt en kan stromen van geluk en ook verdriet? Dat we het leven leven zoals Jezus ons dat heeft voorgeleefd: dat in ons hart de vrede van Christus heerst? Dat we in volle vrijheid en vrede zijn, omdat we daartoe door hem geroepen zijn. Al of niet met kraaienpootjes rond onze ogen. Niet jaren wachtend in de kou. Maar nu, met ogen die vanuit onze diepste ziel uitstralen dat we in vrijheid voluit leven, onze dromen volgend. Dan smelten het ijs en de sneeuw in ons. Dan stromen vrijheid en vrede in ons en om ons heen, in anderen die ons omringen. Wat een Goddelijke vrede!
Geloofslied: Gij komt tot ons waar niet verwacht

Klaarzetten van de gaven
Uitnodiging voor een persoonlijke bijdrage via de collecte
Er klinkt muziek

Voorbeden
Eeuwige, we bidden om jouw warmte als in onszelf alles bevroren lijkt.
Laat ons dan mensen ontmoeten en
om te kunnen leven vanuit jouw voorbeeld.

Jij die onze gedachten raadt

We bidden om mensen om ons heen
die ons werkelijk de vrijheid geven te zoeken naar wie we zijn.
Zonder vooroordelen, goedbedoelde adviezen en sturing.
Maar met ruimte om te mogen zijn die we werkelijk zijn.

Jij die onze gedachten raadt

Eeuwige, we bidden om jouw ruimte als onze tranen bevriezen in onze ogen.
Als wij mensen verstard raken in het doolhof van deze aarde.
Geef ons jouw zachte hand die ons leidt naar een land van vrede en vrijheid.

Jij die onze gedachten raadt

We bidden om verzoening tussen mensen die
elkaar en zichzelf bevriezen vanuit haat en achterdocht.
Laat toch haat en achterdocht smelten in het vuur van jouw liefde.

Jij die onze gedachten raadt

Eeuwige, we bidden voor al die mensen die worstelen met dementie.
Gevangen in hun steeds kleiner wordende wereld.
Vervreemd van wat dierbaar was.
Ver weg van innerlijke vrede en vrijheid.
Sta hen bij met jouw levenslange trouw, tot het eind toe.

We bidden ook hier voor alle mensen die zijn overleden.
Weg uit ons aardse leven,
op weg naar jouw bevrijdende warmte, vrede en liefde.
Vandaag bidden we in het bijzonder….

Dat er licht mag zijn voor hen en ieder van ons
Het intentiekaarsje op tafel wordt ontstoken

Tafelgebed
Gezegend Jij, bron van hoop, die vrijheid schept
die warmte geeft die voelbaar in ons midden
er wil zijn voor elke kleine en grote mens

Gezegend Jij, bron van leven die ruimte schept
die liefde geeft die als een kracht in ons,
ons innerlijke vrede geeft
Gezegend Jij, bron van moed die kansen schept
die toekomst geeft, die ogen opent
om te zien wat ons te doen staat,
werken aan jouw wereld van vredevolle menswaardigheid.

Wij danken Jou voor Jezus.
Door hem leren wij Jou kennen:
door hoe Hij heeft geleefd, door wat Hij zei en deed.
Hij leefde ons voor dat liefde het grootste gebod is,
dat liefde de basis vormt van innerlijke vrijheid en vrede
Zijn spoor is onuitwisbaar

Want op de laatste avond van zijn leven, heeft Hij ons
zijn lijf en ziel voor eeuwig gegeven.
In het bijzijn van zijn vrienden heeft Hij brood genomen,
dankte Jou voor het brood, brak het
en deelde het aan zijn vrienden met de woorden:
‘Neem en eet van dit brood, dit is mijn leven,
ik geef het aan jullie.’
Hij nam een beker, sprak een dankgebed,
en zei tot zijn vrienden:
‘Drink hieruit en proef van mijn liefde,
zodat mijn vreugde in u zal zijn en haar volheid bereikt.
Heb elkaar lief, zoals ik u heb lief gehad.’

Goede God, Raak ons met jouw Geest.
Verfris ons, doe ons herleven in het ervaren van vrede en vrijheid
Laten wij elkaar tot brood worden,
brood van vrede en vrijheid, zodat wij elkaar niet loslaten.
Laat ons daartoe bidden
met de woorden die Jezus ons geleerd heeft.
Onze Vader

Vredeswens
Al zo vaak hebben we elkaar hier een hand van vrede mogen geven. Vandaag doen we dat weer. Met hernieuwd vertrouwen in de kracht die we elkaar daarmee geven. Vanuit ons hart willen we ons met elkaar in vrede verbinden. Opdat onze innerlijke vrede daarvan kan groeien.
Vredeslied za: Maak mij tot een bedding van uw vrede – zo: God mag weten wie de mens is

Brood breken en delen
In het breken van het brood geeft de Eeuwige ons bemoediging en kracht om met kloppende harten te leven en onze levende sporen achter te laten in zijn naam. Iedereen, niemand uitgezonderd, nodig ik uit om dit brood en deze wijn te ontvangen, in zijn naam. Dus weet je welkom en ontvang brood van vrijheid, wijn van vrede
Lied za: God is die goed is – zo: Gij moet het eenzaam laten

Gebed
Eeuwige, Zie ons hier bijeen.
Zoekend naar jou, naar elkaar en naar onszelf.
Gevoed door jouw bemoedigende woorden
van vrede en vrijheid.
Voor nu, voor straks, voor later, voor altijd.

Bloemetjes van de week
Mededelingen

Slotgedachte Waaraan herken je innerlijke vrede bij jezelf?
Als je geneigd bent om spontaan te denken en te handelen
in plaats vanuit angsten gebaseerd op ervaringen uit het verleden.
Als je een onmiskenbaar vermogen ervaart om van elk moment te genieten.
Als je er steeds minder behoefte aan hebt om over andere mensen te oordelen.
Als je merkt dat je langzaam afleert om je zorgen te maken.
Als je warme gevoelens van verbinding beleeft met anderen en de natuur.
Als je een groeiende neiging krijgt om te lachen.

Zegenwens
Soms is het, als kijken we van verre
naar onszelf. Je ziet jezelf bewegen,
lopen, praten. Het is, alsof je kijkt
naar een vreemde die daar, op aarde,
lijkt opgesloten in zijn eigen leven.

Laten we met een glimlach vol mildheid
kijken naar die vertrouwde vreemde
die zich zo druk maakt dat hij niet schijnt
te merken dat de wereld zo veel groter is
dan de beperkte wereld waarin hij leeft.
Te beginnen met nu, straks en later.

Daartoe zegenen we elkaar en onszelf
in de naam van Vader, Zoon en Heilige Geest, Amen

Slotlied: Is een mens trouw