Waar heb jij oog voor

San Salvatorgemeenschap 23-24 augustus 2014
Thema: Waar heb jij oog voor?
Voorganger: Erick Mickers

Openingslied: Voor mensen die naamloos

Welkom
Het was jaren terug. Ik loop door de winkelstraat. Mijn dochter aan de hand. Ik let erop dat we tegen niemand aanlopen en dat de andere kinderen niet te ver achter of vooruit lopen. Ik kijk naar de etalages want we zouden die dag voor de kinderen kleren gaan kopen. Druk met van alles en nog wat, totdat mijn dochter mij aan de hand trekt en zegt.
Kijk pap, daar! Waar? Daar boven, een mooie luchtballon!
Hoe anders kun je kijken, dan alleen maar naar de dingen die te koop zijn. Zij had daar oog voor. Waar heb jij oog voor? Dat is het thema van deze viering.
Het thema is gekozen omdat binnenkort het stadsproject OOG Den Bosch begint.
Wellicht hebt u er al over gehoord of over gelezen of er al iets van gezien op het theaterfestival Boulevard. Zo niet, dan zal dat na vandaag zeker gebeuren, want eenmaal erop gewezen, weet je waar je naar moet kijken, zou Cruijff gezegd kunnen hebben.
Op 25 september start stadskunstenaar Lucas de Man het project OOG Den Bosch. Op vijf locaties in de stad worden gigantische ogen aan gebouwen gehangen. Aan het Jeroen Bosch Ziekenhuis, Theater aan de Parade, SAP Nederland, De Heus en de Watertoren. Die ogen kijken naar de stad toe en de ogen zijn zo groot dat je er in kunt zitten. Het is een project dat op wereldtournee gaat en haar aanvang heeft in Den Bosch. De kunstenaar wil ons meenemen om op drie manieren te kijken naar de samenleving. Al zittend in het oog en kijkend naar de stad wordt je gevraagd naar binnen te kijken, naar je eigen kwetsbaarheid.
Er komt een theatervoorstelling LOS, die helpt om naar de ander te kijken, naar de relatie die je hebt met de ander en zo ook met je zelf en je eigen kwetsbaarheid. Het gaat over het zoeken hoe om te gaan met de angst voor die kwetsbaarheid. En tenslotte gaat het om ONS, ONS staat voor Onderzoek Naar Samenleven. Wie doet er wat in onze stad als het gaat om participatie, zelfredzaamheid en verantwoordelijkheid voor onszelf en elkaar?
Op die manier wil de kunstenaar dat we oog hebben en krijgen voor de kracht, de visie, de complexheid en de eenzaamheid van deze nieuwe tijd.
Hoe kijken wij?
Vanuit welk perspectief?
Met welke beeldvorming?
In welk licht?
Wat zien wij en willen wij zien?
Hebben wij zicht op het onzichtbare?

Gebed
Laten we het stil maken, in ons om ons heen,
om naar binnen te keren,
zodat we onze zachtheid mogen voelen
om lief te hebben, te vergeven
en te waarderen wat ons gegeven is,
ons leven en alles wat we daarin mogen ervaren.
Stilte
Acclamatie: Wek mijn zachtheid weer

Inleiding op de lezingen
Zoekend naar teksten in de bijbel die gaan over oog hebben voor, over kijken of zien dan valt het niet mee daar een specifieke tekst voor te vinden. Eigenlijk verwoordt de schrift wat mensen in die tijd hebben gezien en hoe ze dat hebben gezien. Het zegt net zo veel over de mensen die het gebeurde verhalen, dan over het gebeurde zelf.
Er wordt verhaald over oorlogen die gewonnen zijn door mannen, maar over de hardheid van bestaan op het thuisfront en hoe dat geleid werd door vrouwen wordt niets verteld.
Er wordt verhaald over de Joodse geschiedenis, maar niets of weinig vertelt ons over de Assyrische, Perzische, Griekse of Romeinse geschiedenis.
Er worden 3 jaren uit het leven van Jezus beschreven door mannen, maar van de eerste 30 jaren horen we niets of weinig als alleen dat Maria ze in haar hart bewaart.
Ik had kunnen kiezen voor het verhaal over oog om oog, tand om tand of over de kameel die eerder door de oog van de naald kan gaan, dan een rijke de hemel bereikt of voor zoveel andere verhalen nog. De keuze van de teksten zegt dus ook iets over mij, wat ik mooi vind en waarvan ik meen dat die ook voor anderen aansprekend zijn.
Het eerste verhaal is uit het boek Wijsheid van Jezus Sirach, een boek dat wel door de Rooms-Katholieke kerk als gezaghebbend erkend is, maar niet behoort tot de Hebreeuwse bijbel en ook niet is aangenomen door de Reformatie. Het verhaal geeft weer hoe Jezus Sirach oog heeft voor God.
Het tweede verhaal is een kort fragment uit het Evangelie dat is opgetekend door Mattheus.

1e lezing uit het boek Wijsheid van Jezus Sirach
De Heer heeft de mens uit de aarde geschapen en heeft hem tot haar laten terugkeren. Hij schonk hun een aantal dagen en een bepaalde tijd en gaf hun de macht over de dingen op aarde. Hij heeft hen bekleed met een kracht als de zijne en hen naar zijn beeld gemaakt. In alles wat leeft, heeft Hij de vrees voor de mens gelegd en hem tot heer gemaakt over dieren en vogels.
Hij heeft hun denkvermogen, een tong, ogen en oren en een hart gegeven om begrip te verwerven. Hij heeft hen vervuld met onderscheidingsvermogen; Hij toonde hun het goede en het kwade. Hij heeft zijn oog in hun hart geplant om hun te laten zien hoe groot zijn werken zijn, zodat zij van de grootheid van zijn werken melding maken en zijn heilige naam prijzen.
Lied: Die chaos schiep tot mensenland

2e lezing: Mattheus 6
Verzamel geen schatten op aarde, waar mot of houtworm ze aantast, en waar dieven inbreken om ze te stelen. Maar verzamel schatten in de hemel, waar mot noch houtworm ze aantasten, en waar geen dieven inbreken om ze te stelen. Want waar je schat is, daar zal ook je hart zijn.
De lamp van het lichaam is het oog. Dus als je oog helder is, zal heel je lichaam verlicht zijn. Maar als je oog troebel is, zal heel je lichaam duister zijn. Indien nu wat licht in u is, duisternis is, hoe groot is dan de duisternis!
Acclamatie: Onze duisternis is voor jou geen duisternis

Overweging
De lamp van het lichaam is het oog. Als het oog helder is, zal heel je lichaam verlicht zijn, maar als je oog troebel is, zal heel je lichaam duister zijn.
Want:
Hoe kijken wij naar de werkelijkheid zodat het niet wordt vertroebeld?
Wat draagt bij aan onze beeldvorming zodat we een helder beeld daarbij hebben?
Doorzien wij de dingen die gebeuren en gaat er niets aan ons voorbij?
In welk licht bekijken wij de wereld en wat wordt er uitgelicht?
Hoe krijgen wij zicht op het onzichtbare en kunnen wij meer weten dan te meten is?
Vanuit welk perspectief kijken wij en kunnen wij kennen en erkennen om wie of wat het gaat?
Als je oog helder is, zal heel je lichaam verlicht zijn. Maar zo eenvoudig is dat niet, een helder oog te hebben.
Het is zomaar een doordeweekse dag, en je begint met een heldere blik de nieuwe dag.Of toch niet misschien. Je hebt nog op je netvlies de sores van gisteren of van nog langer geleden. Je maakt je zorgen want je hebt nog steeds niet helder in beeld wat jij wilt met je leven. Maar als dat niet zo is, begin je de dag met je ontbijt en de krant wellicht. Even de situatie van de wereld om je heen bekijken, zodat je weer zicht hebt op de werkelijkheid. Of geeft ook dat geen helder beeld?
Je stapt in de auto naar je werk en je zet de radio aan. Het is toevallig net reclametijd. Even wordt je subtiel verteld wat je nodig hebt of mist om gelukkig te kunnen zijn. En weer wordt je verteld hoe het gaat in de wereld. Tussendoor hoor je de fileberichten, want blijkbaar is het belangrijk voor je beeldvorming te weten in welke file je staat of waar er files staan. Sommigen hebben ook al op de buienradar gekeken om te weten of het die dag droog is, of juist niet. Zij hebben ook al gezien of gelezen via de app of twitter wat vrienden en vriendinnen gisteren allemaal hebben gedaan of vandaag nog gaan doen. Zo heb je een helder beeld van wat er gebeurd is en gaat gebeuren die dag.
Op het werk hoor je van de reorganisatie die nodig is om nog efficiënter en effectiever te kunnen werken, waardoor het beeld ontstaat dat je nu met elkaar niet de juiste dingen doet of niet op de goede manier doet. Of je praat met elkaar om helder te krijgen wat de effecten zijn van bezuinigingen in de zorg, over de extra gelden die je krijgt als gemeente en hoe je die effectief kunt inzetten of je praat over de inkomstenderving die je hebt als onderneming als gevolg van de crisis. In de pauze denk je even op adem te kunnen komen, maar daar hoor je hoe collega´s zich in bochten moeten wringen om hun kinderen op tijd bij opa en oma te krijgen of hoe ze de kindercrèche moeten betalen, terwijl de ander vertelt om de zorg voor de oudelui die steeds meer zorg en ondersteuning nodig hebben van kun kinderen. Blijkbaar staat jou dat te wachten als je nog kinderen wilt krijgen of als je zelf zo oud en hulpbehoevend bent.
Klaar met werk ga je weer terug, diezelfde auto in, met weer de reclame, het nieuws en de filemelding. Je eet wat, samen of alleen, je drinkt koffie en gaat nog naar de sportclub, het koor en een andere vereniging. Nog even televisie kijken, het nieuws, nieuwsuur of Pauw zonder Witteman, misschien nog een detective of actieserie waar de dader altijd wordt opgespoord binnen het uur en je beeld is weer compleet voor die dag en met vermoeide ogen ga je slapen. Hopend op een frisse kijk in de wereld als de dag weer begint.
Natuurlijk is het een eenzijdige schets, maar voor dat je het weet heb je enkel oog voor datgene wat je wordt voorgeschoteld en zie je niet meer dat wat werkelijk voor je van belang is.
Zijn wij nog wel in staat om de dingen zuiver te zien? Bepalen wij zelf ons beeld of wordt het door anderen bepaald?
Hoe kunnen wij naar binnen kijken, naar onze eigen kwetsbaarheid, als ons beeld voortdurend wordt afgeleid door de dingen buiten ons om? Hoe kijken wij naar de ander, als ons kijken zo beïnvloed is door de publieke opinie of een overkill aan media en ideaalbeelden? Hoe onderzoeken wij het menselijk gedrag en kunnen wij zien of mensen zich verantwoordelijk voelen voor elkaar als het enkel vanuit een economisch of financieel perspectief wordt bekeken?
Grote ogen worden opgehangen, met het zicht op de stad. Het is prachtig hoe de stadskunstenaar ons wil meenemen, om zicht te krijgen op onszelf, de ander en de samenleving.
Jezus neemt ons ook mee, en vertelt als een beeldend kunstenaar zijn verhaal. Verzamel de schatten in de hemel, zegt Jezus, en niet op de aarde? Dan krijg je oog voor jezelf, de ander en je omgeving.
Maar hoe verzamel ik schatten in de hemel, zodat mijn hart daar kan zijn? Laatst werd ik gevraagd om met een verstandelijk beperkte vrouw in gesprek te gaan over de ziekte van haar vader en haar verdriet dat het ouderlijk huis verkocht zou worden. Ik neem u graag mee in ons gesprek.
“Hoe kunnen mensen mij horen als ze al dood zijn? Want ze zeggen dat mensen die dood zijn je nog kunnen horen en dat je er mee mag praten. Ze hebben wel oren, dat zie ik wel, maar die oren verdwijnen toch ook. En als mensen gecremeerd worden dan blijft er alleen maar as over. En mensen zijn in de hemel, met hun ziel en met hun geest, en de hemel is boven in de lucht. Dat zeggen ze. Maar als ik schreeuw naar een vliegtuig in de lucht, dan weet ik dat die mensen mij niet kunnen horen. Erick, wat is dat eigenlijk, een ziel en een geest? En nu wordt het huis van papa verkocht en nu mag ik daar niet meer naar toe want ze zeggen dat ik het moet afsluiten, maar dat kan ik niet want ik wil er nog zo graag naar toe. Hoe kan ik iets afsluiten waar ik veel om geef? O ja, en wil je ook opschrijven wat wij bespreken zodat ik dat kan doorgeven aan mijn vrijwilligster, want zij was ook wel benieuwd hoe het allemaal gaat.”
Na onze gezamenlijke zoektocht op antwoorden op al haar vragen schreven we samen het volgende: Als je terugdenkt aan het huis dan komen er mooie gedachten en fijne gevoelens naar boven. Dat noemen we herinneringen. Telkens als die herinneringen terug komen dan voelt dat ook een beetje als thuis komen. Dan zie ik weer dat we met zijn vieren waren, mama, mijn broer, papa en ik. Dat we daar dan de verjaardag gevierd hebben, gelukkig zijn geweest en in de tuin zaten. Dan voelt het alsof het weer opnieuw beleefd wordt, het gaat dan weer een beetje leven.
Ik sluit daarom ook niets af, maar ik berg de dingen op in mijn hart en in mijn hoofd, dat is mijn bewaarplaats. Die bewaarplaats is eigenlijk de hemel in mij, waar mama en mijn broer leven. Als ik praat met hen, dan praat ik eigenlijk met hen in mij. Zo kunnen ze mij horen.
Telkens als ik over en met hen praat dan komen de gedachten en gevoelens van zelf weer terug. En die gedachten en gevoelens samen noemen we de geest of de ziel, maar net zoals gedachten en gevoelens niet aan te wijzen zijn, niet te pakken zijn, zo kan dat dus ook niet met de geest en de ziel. Het zijn woorden voor wat je niet kunt zien, wat je niet kunt grijpen, voor de niet te pakken gevoelens en gedachten. Toch willen we het een naam geven. Zoals we ook het woord liefde kennen, dat niet te pakken is en een naam hebben gegeven omdat we wel weten dat het er is.
Daarom vind ik het fijn als ik er ook met mijn vrijwilligster over kan praten, over de mooie dingen die ik bewaar in mijn hart en mijn hoofd. Dan wordt ik weer een beetje blij en dan is het even alsof het weer opnieuw gebeurt. Aldus samen besproken en opgeschreven.
Het thuisgevoel, haar moeder, haar broer, het samen-zijn, het feest, het zitten in de tuin: het zijn allemaal schatten in de hemel van haar hart, de plaats waar, volgens Jezus Sirach, God zijn oog in heeft geplant.
Het zijn niet de schatten van de aarde die ons Gods’ grootheid laten zien, maar het zijn de schatten in de hemel, waar door Gods´ oog de grootsheid zichtbaar wordt. Wanneer Gods oog, jouw oog wordt, krijg je oog voor de schatten van de hemel, en zie je, eerst soms heel even, maar gaandeweg als maar meer en heel helder waar het om gaat.
Henri Nouwen, priester en mysticus en in 1996 overleden, schrijft dat als je op reis gaat met de ogen van God, dan zie je mooiste dingen en prachtige mensen.
Van Meister Eckehart, Dominicaan en mysticus uit de 13e eeuw, is de uitspraak bekend
`Het oog waarin ik God zie, is hetzelfde oog waarin God mij ziet.
Mijn oog en Gods oog, dat is één oog en één zien en één liefhebben.´
Frére Roger, stichter van Taizé, heeft ooit geschreven: God is Geest en zijn aanwezigheid blijft onzichtbaar. Hij leeft altijd in ons: op momenten van diepe duisternis en op momenten van helder schijnend licht
In elk mensenhart heeft God zijn oog geplaatst, zowel in de meest intellectuele mens als ook in de minst verstandelijk begaafde mens. Je hoeft niet belezen te zijn om met Gods´ oog te kunnen kijken. Je hoeft niet gedoopt te zijn om de schatten van de hemel te kunnen verzamelen. Je hoeft niet te kunnen zien om met Gods´ oog te kunnen inzien. Diep van binnen heb je weet wat van waarde is, het is onaantastbaar, niet te stelen of stuk te krijgen.
Wanneer wij oog hebben voor Gods´ oog, kijken met Gods´ oog, dan komt het leven in het licht van God te staan, dan zien wij in alles en iedereen het beeld van God, en kunnen wij niet anders dan de schepping bewonderen en bezingen, zelfs als de diepste duisternis ons van buitenaf overvalt.
En de kunstenaar zei: Laat ons nu Gods´ oog maken zodat zijn beeld ons beeld wordt, kijkend in ons,
en ieder zal zien de grootheid van de schepping,
de goedheid in elke mens,
de schoonheid in al wat is.
En de kunstenaar maakte Gods´ oog als zijn oog,
tot zijn verbeelding creëerde hij, van mensenhart tot mensenhart,
Gods´ beeld werd zijn beeld, en hij zag dat het goed was.
En het werd avond en het werd ochtend.
Een nieuwe dag, een doordeweekse dag, een dag als geen andere dag.
Geloofslied: Heer onze Heer, hoe zijt gij aanwezig

De tafel wordt klaargemaakt, er wordt gecollecteerd en er klinkt muziek

Voorbede
Laat er leiders van mensen zijn
die bevolkingsgroepen met elkaar verzoenen,
die bruggen slaan en brandhaarden blussen,
die bijdragen aan wederzijdse erkenning
en het universele recht op een menswaardig bestaan.

Zegen hen met het licht van uw ogen.

Laat er kanjers van mensen zijn
die zich willen verbinden met anderen en de eenzaamheid doorbreken,
die kansen zien en zo kansen geven aan mensen op de arbeidsmarkt
die mensen helpen waar nodig en vertrouwen geven waar het kan.

Zegen hen met het licht van uw ogen.

Laat er leerlingen van mensen zijn
die zich open kunnen stellen voor anderen en andere meningen,
die durven te twijfelen en te kijken naar zichzelf,
die ontdekken hoeveel kracht en mogelijkheden zij in huis hebben om tot bloei te komen.

Zegen hen met het licht van uw ogen.

Laten wij bidden voor ieder van ons hier aanwezig,
voor wat ons drijft en beroert,
voor wie er leeft in ons, al wie ons lief is,
voor de intenties geschreven in dit gebedenboek
voor al diegenen die wij zo missen,
Dat er licht mag zijn voor hen en ieder van ons
Er wordt een kaarsje ontstoken

Tafelgebed
Gezegend Jij, die onze oren opent, ons laat luisteren
naar de mensen: hun plezier en hun noodkreet
naar de aarde: haar klanken en haar zuchten

Gezegend Jij, die onze monden opent, ons laat spreken woorden van vergeving
ons laat zingen tonen van vrede
ons laat proeven het geluk van leven
Gezegend Jij, die onze ogen opent, ons laat zien:
ongerechtigheid en opstand, lijden en hulpvaardigheid,
ons licht geeft en inzicht hoe kwetsbaar de schepping is.

Gezegend Jij, die onze handen opent,
ons laat voelen afstand en warmte,
verharding en mildheid,
ons laat geven goedheid en nabijheid,
ons laat ontvangen, mensen van goede wil

Gezegend Jij, die onze harten opent
ons laat raken door eenvoud en broosheid, vriendschap en liefde
ons aanspreekt door Jezus, kind van jou
mens onder mensen, en ons voorging,
met de hemel op weg, opdat niemand verloren zou gaan.

Die in de avond voor zijn sterven, brood nam in zijn handen,
zijn dank uit sprak naar Jou,
het brood brak en het deelde aan zijn vrienden
met de woorden:  dit is mijn leven, gebroken voor jullie,
deel en eet dit met elkaar,  telkens opnieuw,
breng zo de hemel bij de mensen.
Zo nam hij ook de wijn, gaf die door en zei daarbij:
dit is mijn liefde, tot vreugde van iedereen,
drink samen uit deze beker, als vrienden aan èèn tafel.
Blijf dit doen, als levende herinnering aan mij.

Zo willen wij op weg gaan, in zijn Geest,
in wie Jij aanwezig bent, zo willen wij bidden,
met woorden die Hij ons gegeven heeft.
Onze Vader

Vredeswens
Vrede voor jou hierheen gekomen en voor ieder die op je pad komt,
wensen we dat elkaar toe: vrede en alle goeds
Vredeslied: Vrede voor jou hierheen gekomen.

Uitnodiging aan de tafel van brood en wijn
Jezus keek omhoog de berg op, zag daar 5000 mensen zitten en hoorde dat het etenstijd was. Het brood dat hij had gekregen, hield hij omhoog zodat iedereen het zag, bedankte daarvoor en brak het, en gaf het door, aan gelovigen en niet gelovigen. Niemand stuurde hij weg.
Dit gebaar van gastvrijheid is ook ons gebaar, zijn brood wordt zo ons brood, zijn leven ons leven. Dus weet je welkom en ontvang brood van leven, wijn van liefde.
Lied za: Niet op een troon alleen – zo: Wat in stilte bloeit

Gebed

Mededelingen

Slotgedachte: Gedachten van Augustinus, kerkvader uit de 3 eeuw
Een ander leest in een boek om God te vinden. Wat een groot boek is de schoonheid van de schepping! Beschouw deze schepping.
Schenk haar al uw aandacht.
Lees erin.
God heeft geen letter inkt gemaakt waaruit u Hem kunt kennen. Hij heeft de dingen die Hij gemaakt heeft voor uw ogen geplaatst. Waarom zou u naar een luidere stem zoeken?

Zegenwens naar Edith Stein
ik wens je ogen toe die de kleine dingen
van de gewone dag zien en in het licht zetten;
ik wens je oren toe die door de woorden heen,
luisteren naar klanken en kreten uit elk mensenhart;
ik wens je handen toe die niet lang overleggen
of ze zullen helpen en goed zullen zijn;
moge zo het licht van de liefdesstralen in de wereld,
in Godsnaam, de Vader, de Zoon en de heilige Geest.
Amen

Slotlied: Gij zijt voorbijgegaan